Odwrócona piramida

Zawarty w zbożach gluten jest pierwotną przyczyną niektórych przypadków nowotworów, zespołu jelita drażliwego, chronicznego zmęczenia, stwardnienia rozsianego i wielu innych chorób. Wiąże się go także ze stanami lękowymi, depresją, migreną. W dodatku liczba wrażliwych na niego osób rośnie w zastraszającym tempie. Choć wywraca to piramidę żywienia do góry nogami, warto włożyć wysiłek w skomponowanie codziennej diety w nowy sposób.

Nietolerancja glutenu to nie tylko celiakia, jak zakłada większość lekarzy. Gluten to mieszanina białek roślinnych – gluteiny i gliadyny – obecna w ziarnach zbóż: pszenicy, jęczmieniu, życie, orkiszu i owsie, a więc m.in. w chlebie, bułkach, makaronie, pizzy i większości przetworzonej żywności. Gluten ma 33-aminokwasowy fragment, nietrawiony w układzie pokarmowym. Jest transportowany do jelita, gdzie aktywuje limfocyty, prowadząc do zapalenia niszczącego kosmki jelitowe. Biopsja jelit pozwala zdiagnozować celiakię. Nowe badania pokazują jednak, że gluten negatywnie wpływa nie tylko na jelita. Kiedy Marios Hadjivassiliou, neurolog z Royal Hallamshire Hospital w Sheffield, przeprowadził test wykrywający przeciwciała przeciwgliadynowe u pacjentów, którzy cierpieli na dysfunkcje neurologiczne bez jasnej przyczyny, w ponad połowie przypadków uzyskał wynik pozytywny. Wywołując stany zapalne w układzie neurologicznym, gluten może być przyczyną depresji, lęków, migren, demencji, epilepsji itp.

192 choroby

Gluten u osób na niego wrażliwych prowadzi do wielu przykrych dolegliwości, a nawet śmierci. Badania opublikowane na łamach „Journal of the American Medical Association” wykazały, że co najmniej o 35 proc. większe ryzyko śmierci, głównie z powodu choroby serca i raka, mają nie tylko osoby ze zdiagnozowaną celiakią, ale także z utajoną formą tej choroby oraz uwrażliwieniem na gluten. Jednocześnie zbadano, że w ciągu ostatnich 50 lat liczba osób, którym gluten szkodzi, wzrosła o 400 proc.! Kiedy w Centrum Badań nad Celiakią w Baltimore na Uniwersytecie w Maryland zbadano 8199 dorosłych osób i dzieci, okazało się, że aż połowa z nich cierpiała na zaburzenia związane z celiakią.

Wrażliwość na gluten jest chorobą autoagresyjną, wywołuje stany zapalne w całym ciele, m.in. mózgu, sercu, stawach, przewodzie pokarmowym. „The New England Journal of Medicine”podaje, że spożywanie glutenu może być pierwotną przyczyną aż 55 chorób, m.in. nowotworów, osteoporozy, zespołu jelita drażliwego, anemii, chronicznego zmęczenia, stwardnienia rozsianego. James Braly i Ron Hoggan w książce „Dangerous Grains: Why Gluten Cereal Grains May Be Hazardous To Your Health” („Niebezpieczne zboża. Dlatego gluten w ziarnach zboża może być niebezpieczny dla twojego zdrowia”) wymieniają aż 192 choroby związane z wrażliwością na gluten.

Być może od bagatelizowania tego problemu najskuteczniej odwiedzie argument dostarczony przez naukowców ze szwedzkiego Karolinska Institutet i amerykańskiego Johns Hopkins Children’s Center w Baltimore. Wykazali oni, że dzieci matek z wrażliwością na gluten zawarty w pszenicy mają o 50 proc. większe ryzyko zachorowania na schizofrenię niż inne. Badania opublikował „The American Journal of Psychiatry”.

Ilustracja: Hosanna

Kosztowna niewiedza

W Stanach Zjednoczonych te dane przeliczono oczywiście na pieniądze. Spośród 10 milionów klientów firmy ubezpieczeniowej CIGNA ci, u których poprawnie zdiagnozowano celiakię, rzadziej korzystali z usług medycznych i zmniejszyli wydatki związane ze zdrowiem o ponad 30 proc. – policzył dr Peter Green, profesor medycyny z Uniwersytetu Columbia.

Istnieją testy wykrywające celiakię, nietolerancję glutenu i pszenicy. Jednak najlepszym sposobem, aby się przekonać, czy ten problem nas dotyczy, jest wykluczenie z diety na miesiąc wszelkich źródeł glutenu, w tym tego ukrytego w zupkach w proszku i innych przetworzonych pokarmach. Taki eksperyment poleca się szczególnie zmagającym się dolegliwościami, których przyczyn lekarze nie potrafią wskazać lub zrzucają je na stres czy lakonicznie ujęty „niezdrowy tryb życia”. „Po wykluczeniu glutenu zawartego w zbożu uświadomiłem sobie, jak dotkliwie i przewlekle byłem chory przez większość mojego życia” – pisze Hoggan we wspomnianej książce.

Niektórzy lekarze twierdzą, że po dłuższym okresie stosowania diety bezglutenowej stopniowe wprowadzanie zboża do diety może przyzwyczaić organizm do tego składnika. Najskuteczniejsze jest jednak przestrzeganie diety bezglutenowej. Dzięki niej nawet u osób z celiakią kosmki jelitowe się regenerują, a inne objawy choroby ustępują. Produkty z glutenem można zastąpić m.in. ryżem, soją, kukurydzą, prosem. Warto się też zainteresować dietą paleo, czyli taką, jaką stosowali ludzie pierwotni, którym nie przyszło jeszcze do głowy, aby siać, zbierać i przetwarzać zboża. Dzięki temu unikniemy takich pułapek jak gluten, do którego spożywania nie jesteśmy przystosowani genetycznie. Pszenicę sprowadzono do Europy dopiero w średniowieczu i 30 proc. z nas jest nosicielami genu celiakii zwiększającego podatność na zaburzenia wynikające ze spożywania glutenu.