Jakie są najczęstsze przyczyny śmierci w Polsce?

Od ponad dziesięciu lat choroby serca i nowotwory to główne przyczyny zgonu w krajach wysokorozwiniętych, także w Polsce. Według raportu GUS, niemal połowa Polaków umiera z powodu chorób układu krążenia, a następne 24 proc. – z powodu nowotworów.

Najczęstsze przyczyny zgonów w Polsce – choroby układu krążenia

Śmierć z powodu chorób układu krążenia dotyka 46 proc. procent Polaków i jest najpopularniejszą notowaną przyczyną zgonu wśród mężczyzn po 50 roku życia. Na choroby układu krążenia częściej umierają:

• mężczyźni,
• palacze,
• osoby z nadwagą lub otyłością,
• osoby z rodzinną historią chorób serca lub zawału serca,
• ludzie powyżej 55. roku życia.

Jakie choroby układu krążenia występują najczęściej?

Choroby układu krążenia to ogólny termin używany do opisania szeregu schorzeń, które wpływają na serce i naczynia krwionośne. Najczęściej występującą w Polsce bezpośrednią przyczyną zgonu powiązaną z takimi chorobami jest zawał serca.

Najczęstsze przyczyny zgonów w Polsce – nowotwory

Nowotwór nie jest pojedynczą chorobą, a zbiorem schorzeń charakteryzujących się niekontrolowanym podziałem komórek organizmu. W Polsce co roku notuje się ok. 70 tysięcy zgonów spowodowanych przez nowotwór. Mężczyźni najczęściej umierają na raka płuc oraz gruczołu krokowego, kobiety – nowotwór piersi oraz jelita grubego.

Jak zapobiec nowotworom?

Nie ma jednego prostego sposobu na uniknięcie zachorowania na nowotwory, ale niektóre wybory związane ze stylem życia zostały powiązane ze zwiększonym ryzykiem rozwoju raka. Przykładowo zrezygnowanie z palenia papierosów czy wprowadzenie odpowiedniej dawki ruchu może pomóc zmniejszyć ryzyko rozwoju choroby.

Ważne jest także przeprowadzanie badań przesiewowych w kierunku raka, np. kontrolowanie skóry, mammografia, badanie prostaty itd.

Najczęstsze przyczyny zgonów w Polsce – wypadki

Niezmiennie od lat wypadki stanowią ok. 6 proc. ogółu zgonów w Polsce. Są też główną przyczyną śmierci mężczyzn poniżej 40 roku życia. Osoby starsze najczęściej umierają w wypadkach domowych, powiązanych z chorobami wieku podeszłego, np. z powodu upadku wywołanego obniżoną mobilnością.

W wyniku wypadków najczęściej umierają:

• mężczyźni,
• osoby w wieku od 1 do 44 lat,
• ludzie wykonujący ryzykowne prace.

Trzy główne przyczyny śmierci w wypadkach to:

• śmierć w wyniku upadku,
• śmiertelne wypadki pojazdów silnikowych,
• zatrucia.

Najczęstsze przyczyny zgonów w Polsce – przewlekłe choroby dolnych dróg oddechowych

Choroby dróg oddechowych są przyczyną śmierci ok. 5 proc. Polaków. Większą szansę na zgon z powodu chorób dróg oddechowych mają:

• kobiety,
• osoby powyżej 65 roku życia,
• osoby palące lub narażone na bierne palenie,
• astmatycy,
• osoby w gospodarstwach domowych o niskich dochodach.

Jakie choroby układu oddechowego najczęściej prowadzą do śmierci?

Ta szeroka grupa chorób obejmuje:

• przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP),
• rozedmę,
• astmę,
• nadciśnienie płucne.

Każdy z tych stanów uniemożliwia prawidłową pracę płuc. Narażone na śmierć są przede wszystkim osoby starsze.

Najczęstsze przyczyny zgonów w Polsce – udar mózgu

Udar mózg występuje, gdy dopływ krwi do mózgu zostaje odcięty. Bez bogatej w tlen krwi komórki mózgowe zaczynają obumierać w ciągu kilku minut. Przepływ krwi może zostać zatrzymany z powodu zablokowanej tętnicy lub krwawienia do mózgu spowodowanego tętniakiem/pękniętym naczyniem krwionośnym.

Prawdopodobieństwo wystąpienia śmiertelnego udaru mózgu wzrasta wraz z wiekiem. Częściej na udar umierają:

• mężczyźni,
• kobiety stosujące antykoncepcję,
• osoby z cukrzycą,
• osoby z nadciśnieniem,
• osoby z chorobami serca,
• palacze.

Inne, warte zanotowania przyczyny śmierci w Polsce

1. Choroba Alzheimera

Przyczyna choroby Alzheimera jest niejasna, ale naukowcy i lekarze uważają, że kombinacja genów danej osoby, stylu życia i środowiska wpływają z czasem na mózg. Niektóre z tych zmian w mózgu mogą pojawić się nawet dekady przed pierwszymi objawami Alzheimera. W Polsce schorzenie to odpowiada za ok. 3 proc. zgonów.

Alzheimer występuje częściej wśród:

• kobiet,
• osób powyżej 65 roku życia (ryzyko Alzheimera podwaja się co pięć lat po 65 roku życia),
• osób z rodzinną historią tej choroby.

2. Cukrzyca

Cukrzyca typu pierwszego to choroba występująca, jeśli trzustka nie jest w stanie wytworzyć wystarczającej ilości insuliny. Cukrzyca typu drugiego może się rozwinąć, gdy organizm staje się oporny na insulinę lub nie wytwarza jej w ilości wystarczającej do kontrolowania poziomu cukru we krwi. Na cukrzycę umiera ok. 2 proc. Polaków.

Chorzy na cukrzycę umierają głównie z powodu hipoglikemii, czyli zbyt niskiego stężenia cukru we krwi.

3. Choroby nerek

Na choroby nerek umiera ok. 2 proc. Polaków. Najczęściej zgon powodują trzy schorzenia:

• zapalenie nerek,
• zespół nerczycowy,
• nerczyca.

Zapalenie nerek może wynikać z infekcji, przyjmowanych leków lub choroby autoimmunologicznej. Zespół nerczycowy to stan, który powoduje, że nerki wyrzucają dużą ilość białka do moczu. Często jest to wynikiem uszkodzenia nerek. Nerczyca to rodzaj choroby nerek, która ostatecznie może prowadzić do niewydolności nerek. Często jest również wynikiem uszkodzenia nerek w wyniku zmian fizycznych lub chemicznych.

Z powodu chorób nerek najczęściej umierają:

• osoby z innymi chorobami przewlekłymi, w tym cukrzycą, wysokim ciśnieniem krwi i nawracającymi infekcjami nerek,
• palacze,
• osoby z nadwagą lub otyłością,
• osoby z rodzinną historią chorób nerek.

4. Samobójstwo

Samobójstwo jest przyczyną zgonu w ok. 0,0015 proc. przypadków. Mężczyźni w Polsce popełniają samobójstwo nawet cztery razy częściej niż kobiety.

Z powodu samobójstwa, oprócz mężczyzn, częściej umierają:

• osoby, które w przeszłości usiłowały już popełnić samobójstwo,
• osoby z depresją i innymi chorobami psychicznymi w wywiadzie,
• ludzie nadużywający alkoholu lub narkotyków.

Jak zmieniły się najczęstsze przyczyny śmierci w Polsce?

Liczba zgonów z powodu chorób serca systematycznie wzrasta od niemal 50 lat. Za przyczynę podaje się zmianę nawyków żywieniowych oraz zmiany w stylu życia Polaków, głównie – siedzący tryb życia i wprowadzenie do diety dużej ilości żywności przetworzonej.

Wzrasta również liczba przypadków śmiertelnych. W latach 2010-2014 liczba zgonów związanych z wypadkami wzrosła o 23 proc. Liczba ta jest w dużej mierze napędzana zgonami spowodowanymi przedawkowaniem substancji.

Coraz mniej ludzi natomiast umiera z powodu grypy i zapalenia płuc. Liczba zgonów z powodu tych dwóch chorób spadała średnio o 3,8 proc. rocznie od 1999 roku. W latach 2010-2014 liczba zgonów spowodowanych udarem spadła o 11 proc.

Źródła:

1. 1. P Värnik. Suicide in the world.. „International journal of environmental research and public health”. 9 (3), s. 760–71, 2012 Mar;
   2. GBD 2017 Causes of Death Collaborators. „Global, regional, and national age-sex-specific mortality for 282 causes of death in 195 countries and territories, 1980–2017: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2017”. The Lancet. 8 Nov 2018; 392:1736–88
   3. „Cause of Death”. UC Atlas of Global Inequality. University of California, Santa Cruz. 18 February 2004. Archived from the original on 18 June 2014. Retrieved 2014-06-09
   4. https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Causes_of_death_statistics/pl
   5. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/statystyka-przyczyn-zgonow/