Mobbing w pracy. Jak z nim walczyć i gdzie zgłaszać?
Według badań z 2023 roku niemal połowa pracujących Polaków (41,4%) doświadczyła mobbingu w pracy. Najczęściej zachowania mobbingujące dotykają najmłodszych pracowników, którzy mają 18-24 lata. Kiedy mówimy o mobbingu w pracy? Co robić w przypadku mobbingu i jak go udowodnić? Jak ubiegać się o odszkodowanie?
Co to jest mobbing w pracy?
Mobbing definiuje Kodeks pracy z 14 listopada 2003. Zgodnie z art. 94 § 3 tego aktu prawnego definicja mobbingu brzmi:
„Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika, lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go, lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników”.
W skrócie: mobbing to uporczywe, krzywdzące zachowania wobec pracowników. Mogą przybierać formę werbalną i niewerbalną. Dochodzi do nich zarówno w instytucjach publicznych, dużych korporacjach, jak i rodzinnych firmach. Mobberem, czyli osobą dokonującą mobbingu, może być nie tylko przełożony, ale też współpracownik, a nawet podwładny.
Aby zachowania były określone mobbingiem, muszą mieć długotrwały i powtarzalny charakter. Nawet najbardziej karygodne zachowanie, jeśli wystąpi tylko raz (np. awantura), nie jest jeszcze mobbingiem.
Osoba, która pada ofiarą mobbingu, może być proszona o wykonywanie bezsensownych zadań, poniżej swoich umiejętności, lub też takich, które przekraczają jej kompetencje. Te ostatnie zlecane są po to, aby pracownika zdyskredytować, udowodnić, że zrobił coś źle. Innym przykładem mogą być delikatne uszczypliwości, złośliwości, okazywanie niechęci – czyli zachowania, które na pierwszy rzut oka nie wydają się jakieś bardzo złe, jednak z czasem mogą przybierać na sile i wtedy mogą świadczyć o mobbingu.
Przykłady mobbingu w pracy
Przejawy mobbingu w pracy mogą przejawiać się na wiele różnych sposobów:
- wyzwiska, obrażanie;
- podnoszenie głosu;
- obciążanie niewykonalnymi zadaniami (np. ze względu na ich ilość lub oczekiwany termin wykonania);
- degradacja pracownika lub przydzielanie mu zadań poniżej jego kwalifikacji;
- izolowanie pracownika od reszty zespołu;
- złośliwe uwagi;
- ośmieszanie i poniżanie;
- zastraszanie;
- obmawianie i plotkowanie;
- wydawanie sprzecznych poleceń;
- celowe ignorowanie pracownika;
- nękania przez telefon, e-mail czy komunikator w trakcie i po godzinach pracy.
Mamy różne rodzaje mobbingu. Przyjęło się, że z mobbingiem mamy do czynienia wtedy, gdy ofiarą jest podwładny, a mobberem przełożony. Jednak nie zawsze tak się dzieje. Możemy mieć też do czynienia z tzw. mobbingiem poziomym, kiedy zarówno mobberem, jak i ofiarą, są osoby pracujące na podobnych lub tych samych stanowiskach. Występuje też trzeci rodzaj mobbingu, o którym kiedyś się kompletnie nie mówiło. To nowe zjawisko i w tym schemacie to przełożony jest ofiarą mobbingu, a podwładny mobberem. To tzw. „staffing” albo mobbing pionowy odwrócony.
Gdzie zgłaszać mobbing w pracy?
Mobbing można zgłaszać do:
- bezpośredniego przełożonego;
- kierownictwa wyższego szczebla (jeśli mobberem jest przełożony);
- działu personalnego;
Wejście na drogę sądową i walka o odszkodowanie jest bardzo zawiła i niełatwa. To ofiara mobbingu musi przed sądem udowodnić, że rzeczywiście doszło do działań definiowanych jako mobbing. Tego rodzaju sprawy są rozpatrywane przez długi czas i wymagają sprawdzenia licznych materiałów dowodowych, które trzeba samodzielnie zdobyć.
„Na pójście do sądu mamy trzy lata, licząc od momentu, gdy czujemy, że zostaliśmy poddani mobbingowi. Skutki mobbingu są dla ofiary bardzo dotkliwe - mogą to być zaburzenia stanu zdrowia, problemy ze snem, pogorszenie sytuacji zawodowej i towarzyskiej, spadek wydajności pracy, a nawet depresja czy decyzja o zwolnieniu z pracy. Niektórzy nie są gotowi, aby wtedy pójść do sądu i potrzebują czasu, żeby się pozbierać i dojść do siebie”
Jak walczyć o odszkodowanie za mobbing w pracy?
Teoretycznie, zgodnie z kodeksem pracy pracownik może dochodzić odszkodowania ze strony pracodawcy, jeśli mobbing wywołał u niego uszczerbek na zdrowiu lub przez niego rozwiązał umowę o pracę. W tym drugim przypadku świadczenie musi być nie niższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę.
Niestety, w praktyce, zdobycie odszkodowania z tytułu mobbingu jest bardzo trudne, ponieważ to ofiara musi udowodnić, że doszło do działań o charakterze prześladowania lub nękania.
Mobbing w pracy jest bardzo trudno udowodnić. Po pierwsze, trzeba zebrać jak najwięcej dowodów, także na piśmie. Zwykle jednak osoba dokonująca mobbingu wie, że jej zachowanie może stać się przyczyną roszczeń pracownika, dlatego nie zostawia na papierze śladów swoich działań. Po drugie, potrzebne są także zeznania świadków, a te niejednokrotnie trudno zdobyć, gdy wśród pracowników panuje „zmowa milczenia” i lęk przed utratą pracy.
Aby otrzymać odszkodowanie z powodu uszczerbku na zdrowiu, potrzebna jest opinia lekarza, który ocenia, czy uszczerbek na zdrowiu jest bezpośrednio związany z mobbingiem.
Co robić w przypadku mobbingu?
Mobbing wiąże się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Osoby go doświadczające często borykają się z problemami ze zdrowiem psychicznymi takimi jak stany lękowe, depresja, nerwice. Mogą im towarzyszyć także symptomy fizyczne – problemy żołądkowe, bóle głowy i mięśni. Dlatego nigdy nie powinno się pozostawać biernym wobec zachowań mobbingujących, nawet jeżeli oznacza to odejście z miejsca pracy. Warto też korzystać z pomocy stowarzyszeń i fundacji przeciwdziałających mobbingowi.
O ekspertce:
Joanna Cur – prawniczka, świadczy pomoc prawną z zakresu prawa pracy i prawa HR dla przedsiębiorców i pracodawców. Link do rozmowy: https://zycie.hellozdrowie.pl/mobbing-nie-zawsze-musi-byc-przejawem-zlych-intencji-ze-strony-sprawcy/
Bibliografia:
- Ustawa z dnia 14 listopada 2003 r., O zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (na podst. Dz.U. z 2003 r. Nr 213, poz. 2081), https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20032132081/T/D20032081L.pdf
- http://ksa-mobbing.pl/?page_id=12 [dostęp: 15.07.2024].
- https://www.mobbing.pl/czym-jest-mobbing/ [dostęp: 15.07.2024].
- https://samorzad.pap.pl/kategoria/praca/raport-ponad-41-proc-polakow-doswiadcza-mobbingu-w-miejscu-pracy [dostęp: 15.07.2024].
Podoba Ci się ten artykuł?
Powiązane tematy:
Polecamy
Taylor Swift ogłosiła, kogo popiera w wyborach prezydenckich. Swoje oświadczenie podpisała: „bezdzietna kociara”
16-latka z Gdyni podbija świat nauki. Kornelia Wieczorek pracuje nad aplikacją do diagnostyki zmian skórnych
„Straciłam dziesięć lat mojego życia”. Mąż Gisele Pelicot odurzał ją i organizował na niej gwałty
Łukasz zmarł nagle we Włoszech. Teraz jego wieloletni partner, Krzysztof, walczy o prawo do pochówku ukochanego
się ten artykuł?
