„Jeśli chodzi o obrażenia ciała, oparzenia, zatrucie alkoholem czy narkotykami, to Sylwester przebija każdy weekend”. Jak wygląda ostatni dzień roku okiem ratownika medycznego?

Telefony wzywające karetkę w Sylwestra zaczynają się urywać o godzinie 16 i dzwonią do wieczora w Nowy Rok. Nie ma chwili przerwy, żeby załatwić potrzeby fizjologiczne. – Pamiętam młodą, 19-letnią kobietę, która pod wpływem alkoholu próbowała odpalić petardę. Niestety, zrobiła to na tyle nieumiejętnie, że skierowała ją sobie w twarz. Miała rozległe oparzenia drugiego stopnia. Oszpeciła się na całe życie – mówi ratownik medyczny.

Nina Harbuz: Ratownicy medyczni ciągną zapałki, żeby ustalić, kto weźmie dyżur w Sylwestra?

Jakub Nelle, ratownik medyczny pracujący w państwowych zespołach ratownictwa medycznego oraz w Szpitalnym Oddziale Ratunkowym, administrator profilu społecznościowego Ratownictwo Medyczne „Łączy nas Wspólna Pasja”: Pracuję od 11 lat w zawodzie i przyznaję, że im bliżej Sylwestra i Nowego Roku, tym większe kłótnie między nami o to, kto obejmie dyżury w te dwa dni. Próbujemy się dzielić sprawiedliwie i wymieniać w kolejnych latach, ale opór wśród ratowników przed dyżurowaniem 31 grudnia i 1 stycznia z roku na rok jest co raz większy. Powodem jest ogromne obciążenie fizyczne i psychiczne, a wynagrodzenie nie zachęca do wykonywania pracy w czasie tak ciężkiej nocy jaką jest Sylwester. Zdarza się, że w ostatnią noc roku obsada w Szpitalnym Oddziale Ratunkowym jest mocno okrojona.

Dlaczego praca tej nocy jest tak ciężką?

Jest ciężka fizycznie, bo wymaga się od nas, ratowników, pracy w  ciężkich warunkach atmosferycznych, które bywają bardzo trudne. Udzielamy pomocy w deszczu i śniegu, często wchodzimy do rowu przy drodze, grzęźniemy na polu w błocie. Zdarza się, że wchodzimy na 12 albo 15 piętro na piechotę, bo nie działa winda albo cały czas jest zajęta, a w naszej pracy liczy się każda sekunda. Taszczymy ze sobą sprzęt, który potrafi ważyć ok. 100 kg. W drodze powrotnej ciężar rośnie, bo schodzimy nie tylko ze sprzętem, ale i z pacjentem. Psychiczne obciążenie wynika  z tego, że ciągle oglądamy ludzki dramat, a dodatkowo zdarza się, że jesteśmy atakowani, bombardowani słowną agresją przez ludzi będących pod wpływem środków odurzających. Zdarza się nawet, że ludzie grożą nam, że nas pozabijają.

Panu ktoś kiedyś groził?

Brałem udział w sytuacjach, kiedy wraz z zespołem ratowników podjeżdżaliśmy karetką np. na rynek, gdzie odbywała się zabawa sylwestrowa. Przedzieraliśmy się przez tłum, do poszkodowanego, który dostał butelką w głowę i krwawił. I wtedy się zaczynało: „Gdzie wy, k..wa tak długo byliście?! Ile można na was k…wa czekać, skoro na was płacę!”, albo „Nie patrz na mnie, zajmij się nim, bo ci wpier…lę”. ” I my, będąc wśród tych obcych ludzi, bez żadnego wsparcia i zabezpieczenia policji czy choćby ochrony, nie dość, że udzielamy pomocy, to musimy jeszcze uważać, żebyśmy sami nie dostali uderzeni w tył głowy. Niestety, to jest praca wysokiego ryzyka. I takie zagrożenia, o jakich mówię, czekają na ratownika zarówno w dniu codziennym, jak i w Sylwestra, z tym że 31 grudnia jest ich znacznie więcej.

Jakub Nelle, ratownik medyczny. Zdj: archiwum prywatne

I jaki ma pan sposób, żeby radzić sobie z pracą w takim obciążeniu?

Wychodząc do pracy, wolę założyć, że to będzie ciężki dyżur, a później być miło zaskoczonym, że wcale tak źle nie było…

To założenie sprawdza się też w Sylwestra?

Bywały Sylwestry, kiedy praca była trochę lżejsza. Natężenie wyjazdów oczywiście zawsze było duże, ale same przypadki nie były takie traumatyczne. Niestety, taka jest specyfika naszej pracy, że w ten szczególny wieczór i Nowy Rok, kiedy inni Polacy się bawią, ktoś musi czuwać nad ich bezpieczeństwem.

Ile Sylwestrów pan przepracował?

W karetce trzy, a na Szpitalnym Oddziale Ratunkowym dwa.

Było dużo intensywniej niż w dni weekendowe?

Zdecydowanie. W Sylwestra jest więcej wezwań do obrażeń ciał. W zwykły weekend nie zdarza się, żeby tyle razy wyjeżdżać do pacjentów z oparzeniami, czy nawet upojonych alkoholem albo po zażyciu środków odurzających. Pod tym względem, Sylwester przebija każdy weekend w roku. Można powiedzieć, że jest o 50 proc. wyjazdów więcej niż na co dzień i nie są to tylko standardowe wyjazdy, czyli do stanów zagrożenia życia, do zachorowań, przeplatane wypadkami i urazami. Telefony zaczynają się urywać od godziny 16 i śmiało można stwierdzić, że dzwoni do wieczora pierwszego dnia nowego roku. Wygląda to tak, że zespół ratownictwa medycznego, zaraz po udzieleniu medycznych czynności ratunkowych na miejscu albo przekazaniu pacjenta na SOR, praktycznie od razu dostaje kolejne zgłoszenie. Praktycznie nie ma chwili przerwy. Jest takie obłożenie, że ten ratownik medyczny czy pielęgniarka albo lekarz dyżurny, nie mają chwili przerwy, żeby nawet załatwić potrzeby fizjologiczne.

Jakub Nelle, ratownik medyczny. Zdj: archiwum prywatne

Przypomniała mi się scena z filmu Kena Loacha „Nie ma nas w domu”, w której główny bohater, pracujący jako kurier dowożący paczki, miał tak wielkie obłożenie w pracy, że woził ze sobą plastikową butelkę, żeby do niej oddawać mocz, bo do toalety nie miał szans pójść.

W miejscu takim jak ambulans, gdzie wymagana jest czystość, nie byłoby o tym mowy. Finalnie, jakoś udaje nam się dotrzeć do toalety, choć czasem rzeczywiście dzieje się to w ostatniej sekundzie. Ale taka jest specyfika naszej pracy. My jedziemy często tam, gdzie życie człowieka jest zagrożone, musimy być szybko na miejscu. Jeżeli ktoś dostanie paczkę 2 minuty później, to nic się nie stanie  W noc, kiedy wszyscy się bawią, nas czeka nie lada wyzwanie, żeby do wszystkich dojechać. Im bliżej północy, tym natężenie wyjazdów jest coraz większe i ratownicy medyczni praktycznie nie wchodzą z karetki.

Adam Kay, były lekarz, komik i autor książki „Świąteczny dyżur. Będzie bolało” wspominał o różnych przypadkach, które zdarzały się w Święta na jego dyżurach. Wyliczał: śpiączka cukrzycowa z powodu przejedzenia, oko podbite korkiem od szampana, poparzenia podczas wyjmowania z piekarnika blachy z ciastem, porażenie prądem przy rozwieszaniu lampek, indycza kość w tchawicy. A co się zdarzyło na pana dyżurach w noc sylwestrową i Nowy Rok?

Najczęstsze zdarzenia to konsekwencje nieuwagi przy odpalaniu petard, zwłaszcza przez osoby pod wpływem alkoholu. Pamiętam młodą, 19-letnią kobietę, która pod wpływem alkoholu próbowała odpalić petardę. Niestety, zrobiła to na tyle nieumiejętnie, że skierowała ją sobie w twarz. Miała rozległe oparzenia drugiego stopnia w obszarze twarzoczaszki. Oszpeciła się na całe życie. Trudno też wyrzucić z pamięci wyjazdy do 9- i 12-letnich dzieci, które same próbowały odpalić petardę i dochodziło do rozerwania dłoni, a nawet amputacji palców czy całej ręki. Co roku zdarzają się porozbijane przez butelki głowy, zarówno w efekcie bójki, jak i przez przypadek. Ludzie w euforii, o północy, rzucają butelkami w górę, nie patrząc i nie przejmując się, gdzie wyląduje. W ten sposób, często dochodzi do okaleczeń osób postronnych i nawet nie wiedzą, kto zrobił im krzywdę. Zdarzają się skręcenia stawów skokowych, kolanowych, naderwanie więzadeł, złamania. Szpitalny Oddział Ratunkowy każdego dnia przeżywa oblężenie, bo ludziom trudno zapamiętać, że to miejsce, które przyjmuje pacjentów w stanie zagrożenia życia. W noc sylwestrową i Nowy Rok do liczby standardowo przyjętych pacjentów trzeba dodać kolejne 50, a nawet 100 osób. Wśród nich są pacjenci upojeni alkoholem albo po zażyciu substancji psychoaktywnych, którzy czekając w kolejce dochodzą do siebie, odzyskują względną przytomność i jak pokazuje praktyka, często zaburzają pracę oddziału ratunkowego, bo bywają agresywni zarówno w stosunku do personelu, jak i innych pacjentów.

Pamięta pan taką sytuację?

Pamiętam. Miałem akurat nocny, sylwestrowy dyżur na Szpitalnym Oddziale Ratunkowym. Ratownicy przywieźli nam pacjenta po zatrzymaniu krążenia, w bardzo ciężkim stanie. W czasie, gdy były wykonywane czynności ratunkowe, inny pacjent, pod wpływem alkoholu, ocknął się, wstał, podszedł do łóżka, na którym ratowaliśmy człowieka i zaczął nas odpychać, ciągnąć za ręce. Nie mogliśmy pracować, a liczyły się sekundy.

I jak to się skończyło?

Musieliśmy podzielić się pracą. Jeden kolega z zespołu zajął się tym przeszkadzającym człowiekiem, odprowadził go na bok, zawiadomił służby i ochronę szpitala. Reszta skupiła się na ratowaniu życia drugiego pacjenta. Mężczyzna, który utrudniał nam pracę został wypisany i zajęła się nim policja, bo naruszył nietykalność cielesną ratowników medycznych. Trzeba pamiętać, że każdemu ratownikowi medycznemu, w czasie wykonywania pracy, przysługuje ochrona prawna, taka sama, jak funkcjonariuszowi publicznemu.

A zdarzają się zabawne historie?

Pamiętam jedno takie zdarzenie. Dyspozytor przekazał nam zlecenie, które brzmiało tak: Michaś, lat 5, występują u niego dreszcze i drgawki. Pojechaliśmy karetką na miejsce, otworzyła nam starsza kobieta. Pytamy, gdzie jest osoba poszkodowana, Michaś, do którego zostaliśmy wezwani? Pani zaprowadziła nas do pokoju, gdzie naszym oczom ukazał się jamnik trzęsący się ze strachu, bo co chwila wybuchały petardy. Poinformowaliśmy panią, że nie jest naszą rolą uspokajanie jamnika Michasia i ktoś inny powinien udzielić mu pomocy.

Nieuzasadnione wezwanie karetki jest karalne…

Jak najbardziej, w takich sytuacjach możemy ingerować od razu i powiadomić policję, spisać stosowny protokół. Tym razem machnęliśmy ręką. Pani mieszkała przy samym szpitalu, myśmy nie przedłużali czasu tej wizyty i poinformowaliśmy kobietę, żeby skorzystała z pomocy weterynarza i nie wzywała w przyszłości karetki w takich sytuacjach.

Długo trzeba czekać na karetkę w Sylwestra?

Trudno mi powiedzieć, to dokładnie wiedziałby dyspozytor medyczny. Mogę tylko stwierdzić, że zespół ratownictwa medycznego, zaraz po zgłoszeniu, ma niezwłocznie udać się na miejsce zdarzenia czy wypadku. Znajomy dyspozytor, z którym kiedyś rozmawiałem mówił, że natężenie wezwań jest bardzo duże, praktycznie nie odkłada słuchawki telefonu. Na pewno nie zostanie od razu przyjęte zgłoszenie, jeśli nie występuje zagrożenie życia. Ludzie potrafią dzwonić na numer 999 z informacją, że skończyła im się wódka i chcą, żeby im ją dowieźć. Dyspozytor musi takie błahe rzeczy, które blokują linię, odrzucić i w międzyczasie znaleźć wolny zespół, który będzie mógł jak najszybciej dotrzeć do osoby prawdziwie potrzebującej. Dobrze, że jest numer alarmowy 112, bo pracownicy tej linii zatrzymują od razu takie zgłoszenia i nie przekierowują ich do dyspozytora medycznego. Poza tym, pamiętajmy, że w Polsce mamy tylko 1600 karetek na prawie 40 milionowe państwo. Jedna karetka przypada średnio na te 25 czy 30 tysięcy ludzi. Więc jeden wyjazd i 30 tysięcy osób zostaje bez tej najbliższej karetki, która miała w danym rejonie dyżur.