Lusine Duryan: Osoby z niepełnosprawnością nagminnie spotykają się z opiniami, że nie powinny posiadać dzieci i partnerów

– Słyszą, że nie dadzą rady wychowywać dziecka albo że dzieci nie chcą mieć rodziców z niepełnosprawnością, więc nie powinny chcieć nikomu wyrządzać takiej krzywdy. Słyszą, że nie mogą być partnerkami/partnerami, bo kto chciałby się z nimi związać. Nierzadko mówi się im, że będą kamieniem u nogi dla drugiej osoby, bo trzeba się nimi opiekować i stale poświęcać im  uwagę – zauważa Lusine Duryan. Z koordynatorką projektu Avalon Active i Sekson rozmawiamy o tym, że niepełnosprawność nie jest barierą w miłości, seksie czy życiu rodzinnym.

Ewa Wojciechowska: Niepełnosprawność i seks – dla wielu osób to nie idzie w parze. Osobom z niepełnosprawnością odmawia się prawa do miłości i założenia rodziny. Jak dużą skalę ma problem?

Lusine Duryan: Przeogromną. Osoby z niepełnosprawnością nagminnie spotykają się z opiniami , że nie powinny posiadać dzieci lub żyć w związkach. Fundacja Avalon w 2020 roku przeprowadziła badania na grupie 800 osób z niepełnosprawnościami. Najbardziej zaskakujące i dotkliwe w wynikach okazało się to, że w pierwszej kolejności dyskryminacji dopuszczają się osoby najbliższe. Przyjaciele negują potrzeby osób z niepełnosprawnościami i nie dopuszczają do myśli, że te mogą być w związku. Natomiast rodzice rozpościerają klosz, są nadopiekuńczy, co nie pozwala dzieciom wyfrunąć z domowego gniazda. W przypadku związku osoby pełnosprawnej i z niepełnosprawnością bywa, że rodzina tej pierwszej wątpi w związek, argumentując, że osoba z niepełnosprawnościami nie będzie w stanie np. zajmować się dzieckiem. W ten sam sposób podważają sferę seksualną relacji.

Co wtedy słyszą osoby z niepełnosprawnościami?

Przeważnie, że nie dadzą rady wychowywać dziecka albo że dzieci nie chcą mieć rodziców z niepełnosprawnością, więc nie powinni nikomu wyrządzać krzywdy. Słyszą, że nie mogą być partnerkami/partnerami, bo kto chciałby się z nimi związać. Nierzadko mówi się im, że będą kamieniem u nogi dla drugiej osoby, bo trzeba się nimi opiekować i stale poświęcać uwagę. To błędne przekonania. W Fundacji Avalon spotykamy wiele osób z niepełnosprawnością, które żyją w związkach z osobami pełnosprawnymi i udowadniają, że można dzielić się obowiązkami małżeńskimi w taki sposób, aby każdy czuł się dowartościowany.

Muszę też zwrócić uwagę na dość popularne przekonanie, że jeśli już osoba z niepełnosprawnością miałaby się z kimś związać, to powinna wybrać osobę pełnosprawną, bo inaczej nie poradzi sobie w życiu. Osobom z niepełnosprawnościami wmawia się, że ktoś musi je wspierać.

Lusine Duryan, fot. archiwum prywatne

Społeczeństwo też często zastanawia się, w jaki sposób osoby z niepełnosprawnością mogą uprawiać seks i czy w ogóle „to robią”…

Osoby z niepełnosprawnością bywają bardziej świadome swojego ciała i własnych możliwości. Wiedzą, że muszą odpowiednio się przygotować do tego, aby ich życie seksualne z partnerem było udane. Co ciekawe, sfera intymna nie bywa najczęstszym problemem wśród takich par. Fundacja przeprowadziła badania z partnerkami i partnerami osób z niepełnosprawnością. Okazało się, że większym problemem w relacjach jest np. to, że mężczyźni nie potrafią pogodzić się z tym, że kobieta przejmuje ich obowiązki w domu.

W Fundacji Avalon dostępne są nieodpłatne porady seksuologa dla osób z niepełnosprawnościami i ich bliskich. Jakie są najczęściej zgłaszane problemy?

Najczęściej zgłaszane problemy związane są z popędem seksualnym. Wiele osób z niepełnosprawnością nie wie, jak sobie z nim poradzić w momencie, kiedy nie może znaleźć partnera czy partnerki. Osoby z niepełnosprawnością ruchową nabytą pytają, w jaki sposób mogą wrócić do swojej sprawności seksualnej sprzed wypadku, jak stać się znowu atrakcyjną osobą dla siebie i dla innych lub jak podejść do życia seksualnego w nowej rzeczywistości. To są różnego typu aspekty, które poruszane są w zależności od rodzaju niepełnosprawności.

Niestety potrzeby seksualne osób z niepełnosprawnościami nie są w ogóle zauważane społecznie, co stawia dalsze bariery i tworzy stereotypy. Nie mamy reklam np. prezerwatyw, w których występowałyby osoby z niepełnosprawnością.

Uważam, że osoby z niepełnosprawnością powinny być bardziej widoczne w ogóle we wszystkich rodzajach reklam. Nie ma ich w reklamach prezerwatyw, ale rzadko występują również w innych reklamach. Chcemy pokazywać, że osoby z niepełnosprawnością mają rodziny, mogą żyć w związkach prowadzić udane życie intymne. To przede wszystkim powinno się zmienić. Przez brak takich osób w sferze publicznej tworzą się w społeczeństwie mity, w które wierzą często same osoby z niepełnosprawnością.

Jakie to są mity?

Wiele osób uważa, że osoby z niepełnosprawnościami nie bywają ofiarami nadużyć seksualnych. Ważna jest w tym przypadku edukacja od podstaw, by wiedzieć, kiedy przekraczane granice, i w ogóle szerzenie wiedzy odnośnie tego, że takie nadużycia mają miejsce. Warto, by osoby z niepełnosprawnościami chodziły na zajęcia z samoobrony, by wiedziały, w jaki sposób mogą się bronić.

Wiele też mitów krąży w społeczeństwie na temat niemożności posiadania dziecka przez osoby z niepełnosprawnościami.

Na szczęście ginekolodzy udowadniają nam, że to nieprawda. Oczywiście w niektórych sytuacjach jest to trudniejsze, jednak istnieją specjaliści, którzy nie boją się podjąć prowadzenia takiej ciąży. Przez te mity istnieje szeroki wachlarz braku odpowiednio dostosowanej przestrzeni architektonicznej do tego, żeby dostać się np. do lekarza ginekologa czy urologa.

W Sekson prowadzicie tak zwaną mapę dostępności. Na czym ona polega?

To wyszukiwarka miejsc dostępnych dla osób z niepełnosprawnościami na terenie całej Polski, można ją znaleźć na stronie projektu Sekson. Bardzo nam zależy, by pokazać gabinety ginekologiczne, urologiczne, fizjoterapeutyczne, psychoterapeutyczne, seksuologiczne, które są przystosowane do przyjęcia pacjenta z niepełnosprawnością ruchową bądź sensoryczną. Przygotowaliśmy również kryteria dostępności. Mam nadzieję, że dzięki nim więcej miejsc zostanie dostosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnością, dla których powszechny brak takich miejsc jest główną barierą w dostępie do placówek medycznych. W Warszawie czy innych dużych miastach ten problem jest mniejszy, jednak bardziej uwidacznia się w mniejszych miejscowościach.

Wróćmy do raportu na temat seksualności i rodzicielstwa osób z niepełnosprawnościami. Jakie najważniejsze wnioski zostały z niego wyciągnięte?

Możemy dostrzec, gdzie osoby z niepełnosprawnością poszukują partnera lub partnerki. Ponad 44 proc. badanych wskazało, że szuka drugiej połówki w internecie i za pomocą różnego typu aplikacji. Ok. 39 proc. poznało swojego partnera/partnerkę przez znajomych. To ważny sygnał dla nas jako fundacji i w trakcie Konferencji Sekson, która odbędzie się w pierwszy weekend października, będziemy opowiadać między innymi o tym, w jaki sposób przygotować swój profil na portalach randkowych, o czym mówić lub jak poradzić sobie z odrzuceniem.

Osoby z niepełnosprawnością wskazują również często, że odczuwają bariery psychiczne lub fizyczne w realizowaniu swoich potrzeb seksualnych. Niektóre osoby mają np. trudności z przedostaniem się na łóżko. Warto zwrócić uwagę, że aż 94 proc. badanych czuje się zależnych od innych, jest to dla nich istotna bariera w spełnianiu marzeń.

Podobnie sprawa wygląda w odniesieniu do bycia rodzicem?

Tylko 29 proc. badanych planuje mieć potomstwo i twierdzi, że nie czuje obaw w związku z tym. Natomiast ok. 22 proc. chciałoby mieć dzieci, ale martwi się, czy podoła zadaniu. 15 proc. ankietowanych wskazuje, że nie chce mieć dzieci z innych powodów niż niepełnosprawność i kolejne 15 proc. świadomie rezygnuje z bycia rodzicem przez niepełnosprawność.

W trakcie konferencji, którą organizuje Sekson i Fundacja Avalon, dotyczącej seksualności i rodzicielstwa osób z niepełnosprawnością ruchową, chcecie pokazać osobom z niepełnosprawnościami, że mogą mieć dzieci i być w szczęśliwych związkach.

Dzięki tej konferencji chcemy zwiększyć świadomość społeczną w zakresie potrzeb, ale również barier, jakie napotykają osoby z niepełnosprawnościami, które żyją wokół nas. Nasze wydarzenie i cały projekt Sekson ma charakter inkluzywny. Chcemy dotrzeć do jak największego grona osób, które być może postrzegają seksualność i rodzicielstwo osób z niepełnosprawnością przez pryzmat stereotypów – chcemy  je obalić. Ważne jest dla nas również, by wspierać osoby, które przez mity i stereotypy dotyczące niepełnosprawności nie wierzą w siebie.

2-3 października odbędzie się kolejna edycja ogólnopolskiego i najważniejszego w Polsce wydarzenia poświęconego seksualności i rodzicielstwu osób z niepełnosprawnością ruchową (OzN) – Konferencja Sekson. Hello Zdrowie objęło wydarzenie swoim patronem medialnym.