„Pierwszą pomoc trzeba przećwiczyć. To tak jak z prawem jazdy – nie wystarczy zdać testów teoretycznych, trzeba wykazać się umiejętnościami jazdy”. O tym, dlaczego coraz więcej Polaków chce pomagać, opowiada ratownik medyczny Adrian Zadorecki

– Wskaźnik przeżywalności np. w Szwecji wynosi około 40 proc. w przypadku nagłego zatrzymania akcji serca w miejscu publicznym. W Polsce ten wskaźnik to 6 proc. Tylko dlatego, że nie potrafimy pomóc – mówi Adrian Zadorecki. Jak wygląda praca w ratownictwie medycznym, szczególnie teraz, w dobie pandemii? Opowiada w rozmowie z Hello Zdrowie ratownik medyczny, wykładowca akademicki, instruktor kursów medycznych i szkoleń z pierwszej pomocy.

Ewa Wojciechowska: W ostatnich dniach świat stanął na głowie w związku z pandemią koronawirusa. Jak wpłynęło to na twoją pracę?

Adrian Zadorecki: Obecnie moja praca to przede wszystkim prewencja przed zakażeniem. Nas medyków jest mało, przez co musimy pomagać ogromnej ilości pacjentów. W tym momencie mamy trzy razy więcej pracy, liczby wezwań i procedur do spełnienia. Dlatego, abyśmy mogli skutecznie pomagać pacjentom, apeluję do wszystkich: mówcie dyspozytorowi prawdę o swoich objawach i o tym, czy mieliście kontakt z osobą potencjalnie zarażoną.

Zdarzają się przypadki bagatelizowania zagrożenia?

Tak, dlatego dochodzi do sytuacji, w której ludzie boją się, że ambulans do nich nie przyjedzie i najnormalniej w świecie kłamią, nie podając informacji o tym, że np. ich rodzina wróciła z obszarów objętych pandemią koronawirusa. Ratownicy wchodzą do takiego domu i zostają potencjalnie zarażeni. Muszą przechodzić kwarantannę, więc nie mogą pracować.

Praca ratownika to codzienne narażanie się. Zdarzyła się sytuacja, w której twoje życie było zagrożone?

Miałem kilka takich sytuacji. Jedna szczególnie zapadła mi w pamięć, kiedy miałem pacjenta po próbie samobójczej załamanego tym, że stracił pracę a żona z dziećmi od niego odeszła. W ambulansie w trakcie drogi do szpitala długo z nim rozmawiałem. W pewnym momencie pacjent wyciągnął nóż i powiedział: „chciałem cię za…ać, ale jesteś w porządku” i oddał mi nóż.

Innym razem, wchodząc do domu pacjenta w sylwestrowy dyżur, zobaczyłem mężczyznę z siekierą. Szybko się z kolegą wycofaliśmy a siekiera przebiła drzwi… Uciekliśmy, odjechaliśmy i czekaliśmy na policję. Również kilkukrotnie osoby pod wpływem narkotyków czy dopalaczy stawały się nagle agresywne. Pomagali nam policjanci lub świadkowie zdarzenia. O takich sytuacjach mógłbym opowiadać długo.

Adrian Zadorecki, fot. Marta Pawlowska

W jaki sposób odreagowuje się taki stres?

Dla mnie sposobami na stres są sport, siłowania, koniecznie wsparcie bliskich. To, że pracuję również w innych miejscach, a nie tylko w pogotowiu, bardzo pomaga. Na uczelni mogę opowiedzieć studentom o moich „przypadkach”. Oni się uczą, nabierają doświadczenia, ja mogę się wygadać. Prowadzę szkolenia w firmach, przebywam wśród różnych ludzi. To znacznie ułatwia.

A co ze wsparciem psychologa?

Z pomocy psychologa korzysta bardzo mało osób, a szkoda. W pogotowiu w Bydgoszczy mamy możliwość skorzystania z pomocy psychologa po jakiś traumatycznych czy stresujących sytuacjach, ale nie wszędzie tak jest.

Czytałam kiedyś o tym, że ratownicy medyczni pomagają sobie śmiechem. Zdarzają się w twojej pracy też zabawne sytuacje?

Tak, bywają i zabawne sytuacje. Przykładowo pacjentka, która wezwała nas do hiperglikemii (bardzo wysoki poziom glukozy we krwi), odczytała poziom cukru jako 611 a tak naprawdę trzymała glukometr do góry nogami. Jej poziom glikemii wynosił 119, czyli był w normie.

Jakie są najbardziej błahe powody wzywania karetek?

Jest ich bardzo dużo. Ludzie wzywają ambulans do przeciętego palca, gorączki, biegunki, kaszlu. Zdarzają się też prośby o zwolnienia z pracy albo recepty.

A przecież to nie należy do waszych kompetencji. Pod jakim względem różnią się uprawnienia ratownika medycznego od lekarza?

To zupełnie inne zawody. Mówiąc w skrócie – ratownik medyczny kończy 3-letnie studia licencjackie i jest przygotowany do pracy w ambulansie oraz reagowania w sytuacjach zagrożenia życia. Lekarz, oprócz medycyny ratunkowej na swoich 6-letnich studiach poznaje również wszystkie inne gałęzie medycyny i później może wybrać specjalizację. My mamy tylko jedną specjalizację: ratownictwo medyczne. Ratownik medyczny nie wypisuje recept, zwolnień, aktu zgonu, nie wystawia skierowań do poradni czy na badania. Ratownik medyczny nie może wykonać wszystkich zabiegów i ma do dyspozycji 47 leków, których może używać w sytuacji zagrożenia życia i zdrowia pacjentów.

Po studiach można pracować np. w szpitalnym oddziale ratunkowym oraz ambulansach, czyli zespołach ratownictwa medycznego. Często ratownicy medyczni pracują także na innych oddziałach szpitalnych. Zakładają własne firmy, prowadząc np. szkolenia z pierwszej pomocy.

Mówi się, że to fatalnie opłacany zawód. Coś się zmieniło w tej kwestii w ostatnim czasie?

Są zawody lepiej i gorzej opłacane. W chwili obecnej otrzymaliśmy dodatek ministerialny. Natomiast chyba większym problemem jest to, że ratownicy medyczni w większości nie pracują na etacie tylko na umowie cywilno-prawnej. Mają więc własne jednoosobowe działalności gospodarcze. Sami musimy opłacać ZUS, podatki, ubezpieczenie, kupować odzież, opłacać księgową.

Ty prowadzisz też szkolenia z zakresu pierwszej pomocy. Liczba zainteresowanych rośnie czy maleje?

Ostatnio gwałtownie wzrosła. Odnoszę wrażenie, że w Polsce mamy teraz taki czas, że ludzie zaczynają oprócz pieniędzy doceniać też inne wartości jak szkolenia, bezpieczeństwo w firmie czy chęć rozwoju na innych płaszczyznach.

Myślisz, że można samemu nauczyć się udzielania pierwszej pomocy, czy jednak warto wziąć udział w profesjonalnym kursie, żeby nie zrobić komuś krzywdy?

Teorii można nauczyć się samemu. Uważam natomiast, że pierwszą pomoc trzeba przećwiczyć. Tamowanie krwotoków, obsługa AED, wykonanie resuscytacji, ewakuacja poszkodowanego z pojazdu czy inne manualne czynności nie powinny pozostawać tylko w teorii. To tak jak z prawem jazdy – nie wystarczy zdać testów teoretycznych, trzeba przede wszystkim wykazać się umiejętnościami jazdy samochodem.

W wielu przypadkach ludzie jednak nie chcą udzielać pierwszej pomocy…

Niestety, bywa tak często a udzielenie pierwszej pomocy jest bardzo ważne, ponieważ kiedy poszkodowany nie oddycha, to po czterech minutach umiera jego mózg. Pogotowie ratunkowe może nie dojechać w ciągu czterech minut, więc pomoc świadków zdarzenia jest kluczowa.

Według statystyk do 80 proc. wypadków i zatrzymań akcji serca dochodzi w domach, czyli wśród naszych rodzin. Dlatego warto znać zasady pierwszej pomocy szczególnie po to, aby potrafić zadziałać w sytuacji kryzysowej dotyczącej naszych bliskich. Ludzie nie udzielają pierwszej pomocy, ponieważ nie umieją, ale też jakoś sami z siebie nie mają potrzeby nabycia tych umiejętności. Wskaźnik przeżywalności np. w Szwecji wynosi około 40 proc. w przypadku nagłego zatrzymania akcji serca w miejscu publicznym. W Polsce ten wskaźnik to 6 proc. Tylko dlatego, że nie potrafimy pomóc. Szkolenia z pierwszej pomocy nie tylko dają wiedzę i umiejętności, ale też zwiększają pewność siebie, niwelują strach.

Mówisz o wypadkach w domu. To dość przerażająca wizja.

Resuscytowałem łącznie przez te wszystkie lata pracy sześcioro dzieci, z czego tylko troje było reanimowanych przez rodziców. Przecież dla naszych dzieci zrobimy wszystko, często kupujemy wymyślne zabawki albo spełniamy dziwne zachcianki, a kiedy potrzebują nas tak naprawdę, kiedy stają na granicy życia i śmierci, to nie potrafimy udzielić im pierwszej pomocy.

Taki widok zapada mocno w pamięć. Wrażliwość na ludzką krzywdę i cierpienie jeszcze w tobie jest czy podchodzisz już do tego mechanicznie?

Praca ratownika medycznego, szczególnie w ambulansie, nie jest pracą dla ludzi, którzy biorą do siebie cierpienie innych. Wtedy można dosłownie oszaleć, to za dużo krzywdy i stresu. Trzeba mieć w sobie empatię, ale wykonywać wszystkie procedury pewnie i wręcz mechanicznie. Czas na odreagowanie będzie po akcji, kiedy pacjent będzie już ustabilizowany.

Co jest najtrudniejsze w pracy ratownika?

Chyba konieczność podjęcia decyzji np. o przerwaniu resuscytacji dziecka i rozmowa z rodziną, że ich bliskiej osoby nie da się uratować jest najtrudniejsza. To bardzo ciężkie i stresujące sytuacje. Co urzeka mnie w pracy w pogotowiu ratunkowym to to, że spotykam ludzi w najtrudniejszych chwilach… w chwila zagrożenia życia. I mam szansę to zmienić.

Adrian Zadorecki – ratownik medyczny na co dzień pracujący w pogotowiu ratunkowym w Bydgoszczy. Jest także wykładowcą akademickim, instruktorem kursów medycznych i szkoleń z pierwszej pomocy. Swoją wiedzą chętni dzieli się w mediach społecznościowych oraz na blogu „Kursysos”. Prowadzi także profil na Youtubie, na którym publikuje filmy instruktażowe, wyjaśniając, jak skutecznie udzielić pierwszej pomocy w różnych przypadkach.