Urlop wychowawczy 2024 – jak obliczyć i kiedy wykorzystać?

W ramach obowiązującego w Polsce systemu wsparcia dla osób, mających małe dzieci – rodzicom i opiekunom prawnym, oprócz obowiązkowego urlopu macierzyńskiego czy ojcowskiego, przysługuje także urlop wychowawczy. Nie jest on obowiązkowy. Ile trwa urlop wychowawczy na dziecko? Jak złożyć wniosek? Jakie są przywileje z takiego urlopu? Sprawdź!

Komu należy się urlop wychowawczy?

Urlop wychowawczy przysługuje rodzicom dziecka do 6. roku życia i przyznawany jest na podstawie przepisów Kodeksu Pracy (art. 186 §1 KP). Jego głównym celem jest zapewnienie osobistej opieki nad dzieckiem przez rodziców lub jego opiekunów prawnych. Pracownica zatrudniona przez co najmniej 6 miesięcy może skorzystać z tego rodzaju urlopu.

Co ważne, w czasie przebywania na urlopie wychowawczym nasz pracodawca nie może nas zwolnić. Okres ochrony obowiązuje od złożenia wniosku o urlop do powrotu do pracy.

Ile trwa urlop wychowawczy w 2024 roku i czy można go dzielić? 

Podobnie jak w ubiegłych latach, maksymalna długość urlopu wychowawczego wynosi 36 miesięcy. Prawo do wykorzystania jednego miesiąca z tej puli ma drugi z rodziców.

Urlop można wykorzystać w całości lub istnieje możliwość złożenia wniosku o podzielenie go na części. Nie może być ich jednak więcej niż 5. Nie ma konieczności, aby następowały po sobie. Dopuszczalna jest sytuacja, gdy np. pracownica chce wrócić do pracy po rocznym okresie urlopowym, wykonuje swoje obowiązki przez pół roku, a następnie chce ponownie wrócić na urlop wychowawczy np. na 2 lata. Ważne jest, by nastąpiło to przed ukończeniem przez dziecko 6. roku życia.

Wiek dziecka jest nieprzekraczalną granicą, po której urlop wychowawczy przestaje na nie przysługiwać i nie ma już znaczenia, ile z 36 miesięcy wykorzystaliśmy. Nieco inne przepisy dotyczące prawa do urlopu wychowawczego i zasad korzystania z niego obowiązują w przypadku wychowywania dziecka mającego orzeczenie o niepełnosprawności.

Czy urlop wychowawczy jest płatny?

Urlop wychowawczy jest nieodpłatny. Wypłacanie świadczeń pieniężnych ma miejsce w przypadku urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego lub ojcowskiego. W zależności od sytuacji rodzinnej można jednak otrzymać zasiłek wychowawczy, przyznawany przez ośrodek opieki społecznej. Jego wysokość wynosi 400 zł miesięcznie.

By otrzymywać zasiłek, trzeba spełnić określone przepisami ograniczenia dochodowe przeliczane na jednego członka rodziny. Inne zasady obowiązują przy przyznawaniu prawa do tego zasiłku rodzicom dziecka z niepełnosprawnością.

Czy urlop wychowawczy jest okresem składkowym? 

Czas urlopu wychowawczego jest okresem składkowym, co oznacza, że osoba przebywająca na nim jest cały czas ubezpieczona. Składki emerytalne, rentowe i zdrowotne pokrywane są z budżetu państwa, a opłaca je Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Nie trzeba się też obawiać, że wykorzystanie urlopu wpłynie na nasz staż pracy. Okres urlopu wychowawczego nie ogranicza praw związanych np. z długością urlopu wypoczynkowego.

Jak złożyć wniosek o urlop wychowawczy 2024?

Chcąc ubiegać się o urlop wychowawczy, należy złożyć wniosek w formie elektronicznej lub wypełniony ręcznie do firmy, w której obecnie pracujemy. Ważne jest, aby dokument został przekazany w terminie co najmniej 21 dni przed planowanym terminem rozpoczęcia urlopu wychowawczego. Pracodawca nie ma możliwości odmówić lub nie przyznać nam okresu urlopowego.

Temat wniosku najlepiej skonsultować z księgową firmy. To ona również powinna zadbać o to, aby pracodawca został poinformowany o naszych planach odpowiednio wcześniej, aby zapewnić zastępstwo.

Jakie dane zawiera wniosek o urlop wychowawczy?

Wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego powinien zawierać:

• dane pracownika,
• dane dziecka,
• termin planowanego rozpoczęcia i zakończenia urlopu.

Wzór wniosku o urlop wychowawczy jest dostępny na wielu zaufanych stronach internetowych, wspierających pracowników i pracodawców. Dział księgowy w firmie również powinien mieć w swoich zasobach szablon dokumentu. Oprócz samego wniosku należy wypełnić oświadczenie, że drugi rodzic nie zamierza w tym samym czasie korzystać ze wskazanego urlopu.

Kiedy są potrzebne dodatkowe dokumenty? W sytuacji, gdy o urlop wychowawczy występuje rodzic niepełnosprawnego dziecka lub kiedy staramy się udowodnić, że drugi rodzic nie sprawuje opieki nad maluchem. W takich przypadkach mogą być potrzebne:

• dokumenty medyczne,
• wyroki sądu,
• metryka zgonu.

Kalkulator urlopu wychowawczego 2024

W sieci znajdziemy kalkulator urlopu wychowawczego, gdzie po wpisaniu danych, otrzymamy informacje na temat liczby dni urlopowych oraz możliwego okresu przebywania na urlopie. Przykładowy kalkulator zawiera następujące rubryki do wypełnienia:

• opis do sporządzanych obliczeń,
• datę urodzenia dziecka,
• informacje na temat przysługiwania prawa do urlopu (jeden lub oboje rodziców),
• sposób wykorzystania urlopu (cały okres lub częściowy).

Czy można przerwać urlop wychowawczy lub zrezygnować z niego?

Urlop wychowawczy można przerwać w dowolnym momencie, jeśli pracodawca wyrazi zgodę. Ta forma urlopu jest uprawnieniem pracownika, a nie jego obowiązkiem. Ważne jest, aby powiadomić przełożonego o zamiarze przerwania urlopu, nie później niż 30 dni przed planowanym powrotem do pracy.

Czy można zrezygnować z urlopu? Złożony już wniosek o urlop wychowawczy można wycofać. Podobnie, jak w przypadku jego przerwania – należy jedynie powiadomić pracodawcę, ale nie później niż 7 dni przed planowanym rozpoczęciem urlopu.

Czy na urlopie wychowawczym można pracować? 

Kodeks pracy nie zabrania wykonywania pracy podczas urlopu wychowawczego. Niemniej jednak należy pamiętać o zapewnieniu samodzielnej opieki nad dzieckiem. W tym czasie nasz maluch nie może uczęszczać do żłobka ani przedszkola.

Jeśli zatem pracujemy zdalnie wieczorami lub popołudniami, gdy inni domownicy mogą się zająć dzieckiem – nie ma przeszkód, aby pracować i otrzymywać wynagrodzenie na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło podczas urlopu wychowawczego. Przepisy nie precyzują również, w jakim wymiarze godzin i jakie dochody osiągać. W teorii można więc wykonywać działalność zarobkową nawet na pełny etat, o ile nie koliduje to z osobistą opieką nad dzieckiem.

Czy można zwolnić pracownika na urlopie wychowawczym? 

Kodeks pracy zapewnia ochronę osobom przebywającym na urlopie wychowawczym. Niemniej jednak w przypadku ogłoszenia upadłości firmy lub jej likwidacji w tym czasie, umowa może zostać rozwiązana. Urlop wychowawczy nie gwarantuje również ochrony przed dyscyplinarnym zwolnieniem, jeśli doszło do rażącego naruszenia prawa w firmie.

Koniec urlopu wychowawczego – co dalej?

W momencie zakończenia urlopu wychowawczego lub jego części, pracownik ma prawo powrócić do pracy na poprzednio zajmowane stanowisko. W przypadku likwidacji tego stanowiska z powodu zmian w firmie – osoba powracająca do firmy po urlopie ma prawo do zatrudnienia na równorzędnym stanowisku pod względem kwalifikacji i wynagrodzenia.

Bibliografia:

1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, t.j. z dnia 31 lipca 2023 r. (Dz.U. z 2023 r., poz. 1465).
2. Rozporządzenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 8 maja 2023 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków (Dz. U. z 2023, poz. 937).
3. https://www.gov.pl/web/rodzina/urlop-wychowawczy [dostęp: 22.02.2024 r.].