Niewidzialna praca kobiet. Jak niszczy ich sprawczość i zdrowie. „Głośno mówią o obniżonym nastroju, wypaleniu czy stresie”

Planowanie zajęć domowników, zarządzanie budżetem, organizacja gospodarstwa domowego – to tylko niektóre z elementów tzw. niewidzialnej pracy kobiet. To zajęcia niedoceniane i niewpisywane do CV. Tymczasem „zarządzanie domem” może stać się realnym atutem na rynku pracy. Jak przekuć te umiejętności na sferę zawodową oraz jakie są koszty zdrowotne i gospodarcze niewidzialnej pracy kobiet? Paulina Stefaniuk z Talenti opowiada, czego potrzebujemy, aby budować równościowe warunki pracy, które pomagają zadbać o własną sprawczość i zdrowie.

Czym jest niewidzialna praca kobiet?

Niewidzialna praca kobiet to nie tylko typowe domowe zadania, jak pranie lub sprzątanie. To także wykonywanie obowiązków managerskich, czyli planowanie zadań, organizacja czasu, ale także aktywności wymagające kreatywności czy umiejętności pracy zespołowej. Do tej puli warto dodać pracę emocjonalną, czyli między innymi regulowanie napięć, mediacje rodzinne i troskę o samopoczucie innych. Brzmi trochę dziwnie, kiedy zajęcia te opisze się „językiem korporacji”? Ale właśnie tę niedocenianą pracę wykonują w swoich domach każdego dnia kobiety.

Jak wygląda nierówny podział obowiązków domowych?

Według najnowszych badań, dysproporcje w tym obszarze są znaczne. W Polsce jest to aż 37 godz. tygodniowo w przypadku kobiet i 22 godz. w przypadku mężczyzn, podczas gdy w Danii zaledwie 19 godz. w przypadku kobiet i 13 godz. w przypadku mężczyzn (podobnie jest w Holandii)^[1].

Różnice widać również w wycenie obowiązków domowych w zależności od płci. Oficjalne dane GUS z 2023 roku podają, że wartość pracy domowej wykonywanej przez kobiety to około 4,6 tys. zł miesięcznie, a przez mężczyzn niecałe 3 tys. zł^[2]. Można jednak śmiało przypuszczać, że przy obecnych cenach i kosztach usług rynkowych, realna wartość tej pracy jest jeszcze wyższa. Te dane wskazują ogromną wartość pracy w domu, ale nie widać tego w aktualnych statystykach gospodarczych czy w wartości PKB. Według kalkulatora twórczyni internetowej Ilony Kosteckiej, znanej w sieci jako Mum in the City, miesięczny koszt pracy domowej kobiety wynosi 7000 zł brutto + podatek.

Jak zaprezentować „zarządzanie domem” na rynku pracy?

Paulina Stefaniuk, psycholożka i managerka komunikacji w Talenti – organizacji, która pomaga kobietom wydobyć ich potencjał zawodowy – zachęca do tego, żeby odpowiednio przedstawić te kompetencje w CV i podczas rozmowy rekrutacyjnej. Jeśli kobieta przebywała na urlopie macierzyńskim, wychowawczym lub miała inną przerwę zawodową, to warto odpowiednio wyeksponować ten okres w CV.

– Takie kompetencje są szerokie i transferowalne na różne stanowiska – mówi Stefaniuk. – Najlepiej skupić się na konkretnych umiejętnościach, a nie wykonywanych czynnościach. Przykładowo, zamiast „sprzątania domu” można wpisać: „doświadczenie w organizacji przestrzeni”. Warto podawać też konkretne przykłady wykorzystania danej umiejętności, np. „zarządzanie budżetem remontowym i koordynowanie podwykonawców”.

Skąd się wzięła niewidzialna praca kobiet?

Niewidzialna praca kobiet ma swoje źródło w zjawiskach społecznych, a konkretnie w stereotypach płciowych.

– W dużym uproszczeniu: społeczeństwo przypisuje kobietom i mężczyznom określone cechy, co prowadzi do nakładania na nich różnych ról i obowiązków zawodowych – mówi Paulina Stefaniuk. – Role te są następnie interpretowane jako „naturalne”, co utrwala przekonanie, że kobiety są stworzone do jednych aktywności, a mężczyźni do innych.

Specjalistka zwraca również uwagę na zjawisko „zagrożenia stereotypem”. To efekt psychologiczny, który występuje u osoby należącej do danej grupy objętej stereotypem i z tego powodu zaczyna czuć obawę przed jego potwierdzeniem. Taka osoba odczuwa duży lęk i strach, że jakość jej pracy może zostać obniżona mimo posiadanych kompetencji. Przykład? Młoda matka na rynku pracy może być kontrolowana, czy przypadkiem nie za często korzysta z pracy zdalnej lub zwolnień lekarskich.

Kobiety pracują na kilku etatach

Kobiety często wykonują niewynagradzane zadania w pracy, takie jak organizacja spotkań, wdrażanie młodszych pracowników czy dbanie o atmosferę w zespole. Te obowiązki nie są doceniane przy awansach, kiedy promuje się raczej zadania wymagające „twardych” kompetencji.

Tworzy się błędne koło, ponieważ nierówny podział obowiązków domowych i przypisywanie kobietom dodatkowych niepłatnych zadań ogranicza im dostęp do pełnoetatowego zatrudnienia, szkoleń czy też awansów. Kobiety, często chcąc zachować równowagę między życiem zawodowym i prywatnym, same rezygnują ze stanowisk kierowniczych, które najczęściej wymagają podróży lub nadgodzin.

– Tymczasem ich praca domowa w znaczący sposób wpływa na funkcjonowanie gospodarki i dobrobyt społeczny – zauważa nasza rozmówczyni.

Luka płacowa: ile naprawdę wynosi?

Niewidzialna praca kobiet wiąże się ściśle z (nieskorygowaną) luką płacową, czyli różnicą w wysokości wynagrodzeń kobiet i mężczyzn. Zgodnie z danymi UE, w Polsce wynosi ona 7,8 proc.^[3], czyli średnio o tyle większe wynagrodzenie trafia do rąk mężczyzn za tę samą pracę. To jednak tylko część prawdy, ponieważ nie uwzględniono takich elementów, jak wykształcenie, stanowisko, doświadczenie, staż pracy, branża, liczba przepracowanych godzin czy region zatrudnienia.

Skorygowana luka płacowa pozwala porównać wynagrodzenia osób o tych samych kwalifikacjach i na podobnych stanowiskach. – Wtedy można wyodrębnić tę część różnicy, która nie wynika z obiektywnych przesłanek, tylko może być efektem dyskryminacji, stereotypów czy innych ukrytych mechanizmów – mówi ekspertka. Skorygowana luka płacowa osiąga poziom nawet 12–21 proc.^[4]!

Jest jeszcze jeden kluczowy aspekt luki płacowej:

– Kobiety otrzymują emeryturę średnio o prawie 1500 zł brutto niższą niż mężczyźni, co ma związek z niższymi składkami emerytalnymi, spowodowanymi przerwami w karierze czy niepełnym etatem – zauważa Paulina Stefaniuk.

Ile nas to wszystko kosztuje zdrowotnie?

Jeśli wykonuje się pracę, której nikt nie doceni, a przy tym zarabia się mniej od innych, może rodzić to cały szereg emocji. – Kobiety często mówią głośno o swoim obniżonym nastroju, wypaleniu czy stresie – mówi ekspertka z Talenti. To także prosta droga do pogorszenia relacji z innymi czy narastającego poczucia niesprawiedliwości.

Według najnowszych badań, niewidzialna praca prowadzi do wysokiego poziomu stresu, lęku, depresji, poczucia winy, obniżonego poczucia własnej wartości i wypalenia emocjonalnego u kobiet. Cierpi na tym także nasze zdrowie fizyczne, kobiety mogą odczuwać chroniczne zmęczenie, gorzej spać, mieć problemy mięśniowo–szkieletowe, a także zwiększa się ryzyko schorzeń przewlekłych^[5].

Co dalej z niewidzialną pracą kobiet?

– Moim zdaniem, konieczne są działania zarówno na poziomie indywidualnym, jak i systemowym. Chodzi o świadome dzielenie obowiązków domowych między partnerami, wspieranie elastycznych form pracy, rozbudowę usług opiekuńczych, wprowadzanie mądrych polityk równościowych i promowanie przejrzystości wynagrodzeń – mówi Stefaniuk.

Przykłady takich polityk to kampanie edukacyjne, przejrzyste warunki pracy czy procedury organizacyjne wspierające równość.

Powoli widać zmianę w podejściu do pracy domowej kobiet na lepsze. Można to zaobserwować nie tylko w języku, jakim się posługujemy (na przykład mężczyzna już nie „pomaga w domu”, lecz wspólnie z partnerką dbają o dom). Zmiana społeczna nastąpiła również w rosnącym wśród ojców zainteresowaniu urlopem rodzicielskim. Według danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w 2024 roku 41 900 ojców skorzystało z urlopu rodzicielskiego, a 162 300 – z urlopu ojcowskiego. Ta liczba wzrosła dwukrotnie w porównaniu do 2023 roku^[6].

Chcąc zbudować bardziej sprawiedliwe, zdrowe i świadome społeczeństwo, potrzeba kompleksowego podejścia do niewidzialnej pracy kobiet.

Talenti – bank talentów, który wspiera kobiety na każdym etapie rozwoju zawodowego. Platforma pomaga kobietom wydobyć ich potencjał zawodowy, a także powrócić na rynek pracy. Talenti prowadzi badania, projekty rozwojowe, wspiera pracodawców w budowaniu mądrych polityk równościowych, a także współpracuje z polskim rządem i walczy z nierównościami społecznymi.