Urlop macierzyński 2024 – jakie masz prawa po urodzeniu dziecka?

Po narodzinach dziecka, kobietom przysługuje płatny urlop roczny. Pierwsze 20 tygodni to urlop macierzyński, a następne 32 – rodzicielski. Polskie prawo przewiduje również urlop ojcowski. Ile jest płatny urlop macierzyński? Czy wlicza się on do emerytury? Na jaki zasiłek kobiety mogą liczyć w trakcie zajmowania się dzieckiem? 

Komu przysługuje urlop macierzyński i zasiłek w 2024 roku?

Urlop macierzyński jest prawem przysługującym matce, która przed narodzinami dziecka miała płacone składki na ubezpieczenie chorobowe. Oznacza to, że nie trzeba składać specjalnego wniosku o jego przyznanie, jednak dobre obyczaje nakazują, by powiadomić o tym fakcie swojego przełożonego. Sytuacja wygląda nieco inaczej w przypadku urlopu rodzicielskiego, o który powinniśmy wnioskować co najmniej 21 dni przed jego rozpoczęciem.

Warto wiedzieć, że z urlopu macierzyńskiego nie da się zrezygnować. Po 14 tygodniach można jednak wrócić do pracy i przenieść pozostałą część urlopu na ojca dziecka. Oczywiście pod warunkiem, że będzie on ubezpieczony i w tym czasie nie będzie prowadził działalności zarobkowej. Sytuacja wygląda inaczej z następującym po 20 tygodniach urlopu macierzyńskiego – urlopem rodzicielskim, który przysługuje już obojgu rodzicom.

Jak wygląda kwestia zasiłku? Kobiety, które przed zajściem w ciążę pracowały na podstawie umowy o pracę, a ich pracodawca odprowadzał za nie składki, znajdują się w najlepszej sytuacji. Podobnie matki prowadzące własną działalność gospodarczą. W nieco gorszym położeniu są osoby pracujące na podstawie umowy zlecenie. Tam ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne. Najgorzej mają jednak kobiety pracujące na podstawie umowy o dzieło, którym nikt nie odprowadza składek (ani często one same). W takim przypadku nie ma szans na zasiłek po urodzeniu dziecka.

Ile płatny jest urlop macierzyński i czy wlicza się do emerytury?

Polskie prawo przewiduje płatny czas urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. Zasiłek macierzyński wynosi 100% podstawy wymiaru. W przypadku urlopu rodzicielskiego zasiłek stanowi 70% podstawy. Miesięczna płatność nie wynosi tyle, co wcześniejsze wynagrodzenie, ale jest średnią dochodów z ostatnich 12 miesięcy.

Można także skorzystać z innego przeliczenia płatności pobieranych w czasie zajmowania się niemowlęciem. Zaraz po porodzie należy złożyć deklarację dotyczącą wykorzystania 9 tygodni urlopu rodzicielskiego dla ojca. Wówczas wysokość comiesięcznej wypłaty będzie uśredniona i wyniesie 81,5% podstawy wymiaru pracy. Ważne jest jednak, by złożyć wniosek nie później, niż trzy tygodnie po narodzinach dziecka.

Urlop macierzyński wlicza się do emerytury. Jest tzw. okresem składkowym, który w całości wchodzi w skład stażu pracy.

Ile trwa urlop macierzyński?

Długość urlopu macierzyńskiego zależy od liczby dzieci urodzonych podczas jednego porodu.

Jeśli w mnogiej ciąży jedno z dzieci umrze, matce przysługuje tyle urlopu, ile dzieci żyje.

Kiedy rozpoczyna się urlop macierzyński?

Urlop macierzyński rozpoczyna się zazwyczaj w momencie narodzin dziecka. Kobietom przysługuje jednak prawo do rozpoczęcia urlopu o nawet 6 tygodni wcześniej, jeśli przebieg ostatnich tygodni ciąży i stan zdrowia uniemożliwiają wykonywanie obowiązków zawodowych.

By nabyć prawo do urlopu macierzyńskiego jeszcze przed porodem, konieczne jest złożenie wniosku i kopii zaświadczenia lekarskiego z planowaną datą rozwiązania. Taka decyzja spowoduje jednak skrócenie urlopu, dlatego większość kobiet decyduje się na niego dopiero po porodzie, a czas przed narodzinami spędza na zwolnieniu lekarskim.

Jaki złożyć wniosek o urlop macierzyński i rodzicielski?

Po urodzeniu dziecka można natychmiast złożyć wniosek o udzielenie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. Wzory dokumentów są dostępne w sieci, a także dysponują nimi księgowe. Standardowy wniosek zawiera miejsce na wpisanie:

• daty narodzin dziecka,
• określenie dat obu urlopów,
• łącznej długość trwania urlopów.

Oprócz powyższych elementów – dokument zawiera także oświadczenie, że w tym czasie na urlopie rodzicielskim będzie jedna osoba z rodziny.

Kalkulator urlopu rodzicielskiego i macierzyńskiego

W sieci dostępny jest także przydatny kalkulator obliczania urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. Wpisujemy tam poniższe dane:

• datę narodzin dziecka,
• liczbę dzieci,
• datę rozpoczęcia urlopu (z dniem porodu lub przed porodem).

Po prawidłowym wypełnieniu możemy sprawdzić, jak długo będziemy mogli się zajmować maluchem, otrzymując comiesięczny zasiłek.

To, co warto wiedzieć, to zakończeniu czasu urlopowego po narodzinach dziecka wiele rodzin wykorzystuje także urlop ojcowski i zaległy wypoczynkowy, by maksymalnie przedłużyć czas z dzieckiem.

Ochrona kobiety na urlopie macierzyńskim 

Zarówno w czasie ciąży, jak i podczas urlopu macierzyńskiego pracodawca nie może zwolnić ciężarnej ani wypowiedzieć jej umowy o pracę. Wyjątek stanowi sytuacja, w której doszło do rażącego naruszenia praw pracowniczych lub pracodawca ogłosił upadłość czy likwidację firmy.

Po zakończeniu urlopu macierzyńskiego pracodawca ma obowiązek przywrócić pracownicę na to samo stanowisko, które opuściła przed urodzeniem dziecka. Nie może też zmienić jej warunków finansowych na mniej korzystne.

Bibliografia:

1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465).
2. Rozporządzenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 8 maja 2023 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków (Dz. U. z 2023 r. poz. 937).
3. Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2022 r. poz. 1732, z późn. zm.).
4. https://www.gov.pl/web/rodzina/urlop-macierzynski [dostęp: 22.02.2024 r.].