Najlepszy czas dla umysłu zaczyna się… po pięćdziesiątce. Oto najnowsze badania

Już ponad dwa tysiące lat temu Cyceron w „Pochwale starości” pisał, że dojrzałość może być spokojnym i mądrym etapem życia pod warunkiem, że młodość została przeżyta rozumnie. Dziś nauka mówi to samo, ale bardziej precyzyjnie. Psychologowie z Australii i Polski udowodnili, że między 55. a 60. rokiem życia następuje czas, w którym doświadczenie, spokój i inteligencja emocjonalna tworzą mieszankę, o jakiej dwudziesto- czy trzydziestolatkowie mogą tylko pomarzyć. I to właśnie w tym wieku nasz umysł osiąga szczyt swoich możliwości poznawczych.

Wyraźny pik przed 60.

Autorzy badania opublikowanego w czasopiśmie Intelligence, Gilles E. Gignac z Uniwersytetu Zachodniej Australii i Marcin Zajenkowski z Uniwersytetu Warszawskiego, stworzyli specjalny Cognitive-Personality Functioning Index, który po ocenie szesnastu obszarów mających wpływ na sprawność psychiczną, m.in. zdolności poznawczych, cech osobowości, inteligencji emocjonalnej, wiedzy finansowej i odporności na błędy poznawcze, wskazuje maksimum możliwości człowieka wcale nie w jego młodości, ale w wieku 55 – 60 lat. Ten pik jest bardzo wyraźny przed 60. rokiem życia, a kilka lat później zaczyna lekko spadać, choć, co istotne, spadek ten jest znacznie wolniejszy niż zwykło się uważać.

Wiek to tylko liczba

Przez długi czas uważano, że zdolności poznawcze u ludzi najbardziej plastyczne są około 20. roku życia, stabilizują się w wieku 30 – 40 lat, a później zaczynają stopniowo zanikać. Coraz więcej badań pokazuje jednak, że nasz mózg tak naprawdę rozwija się przez całe życie. To bardzo optymistyczna wiadomość zwłaszcza dla kobiet w okresie okołomenopauzalnym, które często mają poczucie, że ich myślenie po 50. jest mniej klarowne i że taki stan będzie trwały.

Mądrość czy dojrzałość?

Kiedy naukowcy mówią, że umysł człowieka osiąga swoje maksimum między 55. a 60. rokiem życia, nie chodzi im o to, że nagle szybciej liczymy czy lepiej zapamiętujemy daty, ale o sposób, w jaki łączymy wiedzę, emocje i doświadczenie. To moment, kiedy nie tylko wiemy więcej, ale wreszcie rozumiemy, co z tą wiedzą zrobić.

Z wiekiem rośnie nasza zdolność syntetyzowania informacji, potrafimy łatwiej ocenić, co jest ważne, a co mniej, nabieramy umiejętności reagowania z dystansu, a nie pod wpływem impulsu. To, co młodszym osobom może wydawać się „zwolnieniem”, w rzeczywistości jest opanowaniem i klarownością. Nic dziwnego – pracowały na to przecież dekady uczenia się na błędach i obserwowania innych.

Ten okres życia to zwykle czas pełnej samoświadomości. Dobrze znamy swoje mocne strony i ograniczenia, coraz łatwiej przychodzi nam odpuszczanie, a zatem coraz więcej energii koncentrujemy na tym, co naprawdę ma sens. To właśnie dlatego w wielu kulturach mówi się, że dopiero po pięćdziesiątce zaczynamy „żyć mądrze”, a nestorki rodów otaczane są największym szacunkiem.

Wyuczona cyfrowa mądrość

Ponieważ osoby w wieku 55–60 lat nie dorastały w świecie cyfrowym, musiały się go nauczyć, to i w tej sferze naukowcy widzą przewagę osób dojrzałych nad młodszymi. Jak pokazują badania naukowców z Uniwersytetu Hongkońskiego, osoby starsze uczą się technologii skutecznie, jeśli widzą w niej realny sens i przydatność. Mniej „klikają”, a bardziej starają się zrozumieć zasady działania. To sprawia, że ich kompetencje cyfrowe są trwalsze, choć być może nabywane nieco wolniej niż przez osoby w młodszym wieku. Można więc zaryzykować opinię, że nawet jeśli ich biegłość techniczna jest gorsza, to nadrabiają cyfrową mądrością.

By nieco jednak zburzyć ten cukierkowy obraz, warto zauważyć, że choć wśród osób w średnim wieku uzależnienie od używania smartfonów i urządzeń cyfrowych występuje rzadziej niż u nastolatków, to nie jest zerowe. Badania z Kanady sugerują, że ok. 12 proc. osób w wieku 65+ sprawdza smartfon średnio co 30 minut, a to można już uznać za problem.

Młodzi górą? Tak, ale…

Choć sfer, w których osoby w średnim wieku mają przewagę nad młodszymi, jest całkiem sporo, to jednak w kilku młodzi ludzie „wymiatają” To uczenie się języków, błyskawiczne reagowanie, kreatywność i innowacyjne pomysły. Jak się tłumaczy, ich mózgi zużywają mniej energii i szybciej przetwarzają bodźce.

Nie znaczy to oczywiście, że na tym polu osoby w średnim wieku poddają się walkowerem, a świadczą o tym statystyki dotyczące osób piastujących ważne stanowiska w firmach czy polityce. Udowodniono, że ludzie po pięćdziesiątce lepiej radzą sobie z zarządzaniem zespołami i rozwiązywaniem konfliktów, ich decyzje są bardziej zrównoważone, a podejście do innych bardziej empatyczne.

Silver generation na rynku pracy

Choć można by sądzić, że w starzejącej się populacji tak wartościowi pracownicy powinni być noszeni na rękach, rzeczywistość wcale tak różowo nie wygląda. W większości krajów wciąż króluje kult młodości, a pracodawcy – ci w wieku średnim i starszym też – chętniej inwestują w „młode talenty” niż w dojrzałych specjalistów z długim CV.

Już osoby 45+ słyszą, że ich doświadczenie jest przeszkodą, a umiejętności są mało elastyczne. Osoby starsze mają jeszcze trudniejsze doświadczenia. W Polsce, jak wynika z raportu OECD i Ministerstwa Rodziny z 2023 roku, blisko 40 proc. pracowników 50+ doświadcza dyskryminacji związanej z wiekiem, a ponad połowa z nich ma poczucie, że nie dostaje szans na rozwój zawodowy.

Kiedy to się zmieni? Już niedługo. Jak szacuje GUS, w 2060 roku co trzeci Polak będzie miał ponad 65 lat. Umiejętności i kompetencje osób w średnim wieku będą wtedy zwyczajnie potrzebne.

Źródła:

https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/prognoza-ludnosci/prognoza-ludnosci-rezydujacej-dla-polski-na-lata-2023-2060-poziom-powiaty

https://globalnews.ca/news/10205056/tech-addiction-among-older-adults/

https://link.springer.com/article/10.1007/s11423-025-10530-w

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0160289625000649?via%3Dihub