Zasiłek macierzyński 2024 – co trzeba o nim wiedzieć?

Zostaniesz mamą w 2024 roku? To świetnie! Nie zapomnij dopełnić wszelkich formalności, aby otrzymać zasiłek macierzyński. Komu i na jaki czas przysługuje? W jaki sposób otrzymać to świadczenie czy wyliczyć jego wysokość? Czy zasiłek macierzyński jest opodatkowany? Czy wlicza się go do dochodu?  Podpowiadamy! 

Ile wynosi zasiłek macierzyński w 2024 roku?  

Zasiłek macierzyński to świadczenie przysługujące matkom od dnia urodzenia lub przysposobienia dziecka. Prawo do niego mają kobiety, które opłacają stosowne składki chorobowe. Zazwyczaj jest to w sytuacji, gdy pracują w oparciu o umowę pracę. Na zasiłek mogą również liczyć osoby posiadające umowę zlecenie lub prowadzące działalność gospodarczą. Jego wysokość określa art. 31 ust. 1 Ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa: 

 Art. 31. 1. Miesięczny zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz okres urlopu ojcowskiego wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku. 

Oznacza to, że podczas urlopu macierzyńskiego otrzymuje się zasiłek macierzyński w wysokości 100% średniej pensji z ostatnich 12 miesięcy. W praktyce oznacza wypłatę pełnego wynagrodzenia. 

Zasiłek macierzyński 2024 – kto otrzyma i ile trwa? 

Na zasiłek macierzyński może liczyć osoba objęta ubezpieczeniem chorobowym w trakcie urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego lub ojcowskiego, a także korzystająca z dni urlopowych na zasadach urlopu macierzyńskiego. 

 Okres otrzymywania zasiłku zależy od liczby dzieci urodzonych podczas jednego porodu: 

• 140 dni – jedno dziecko, 
• 217 dni – dwoje dzieci. 
• 231 dni – troje dzieci, 
• 245 dni – czworo dzieci. 
• 259 dni – gdy urodzi się pięcioro i więcej dzieci podczas jednego porodu. 

 Natomiast zasiłek macierzyński w wymiarze za okres urlopu rodzicielskiego przysługuje do: 

• 41. tygodni (wcześniej, przed 26 kwietnia 2023 r., były to 32. tygodnie) – w przypadku narodzin jednego dziecka przy jednym porodzie; 
• 43. tygodni (wcześniej 34. tygodnie) – w sytuacji urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie. 

Matka dziecka może zrezygnować z pobierania zasiłku macierzyńskiego wcześniej, jeśli wykorzystała już co najmniej 14 tygodni. W takim przypadku pozostała część zasiłku przysługuje ojcu dziecka, który ma prawo do urlopu macierzyńskiego (tzw. urlop tacierzyński) lub przerwał działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. 

 Zasiłek macierzyński w 2024 roku przysługuje również rodzicom, którzy przyjmą dzieci na wychowanie. Wynosi on odpowiednio: 

• 140 dni – jedno dziecko, 
• 217 dni – dwoje dzieci, 
• 231 dni – troje dzieci, 
• 245 dni – czworo dzieci, 
• 259 dni – gdy przyjmą pięcioro i więcej dzieci. 

Kto wypłaca zasiłek macierzyński i jakie dokumenty należy złożyć? 

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypłaca zasiłek macierzyński. Żeby go otrzymać, niezbędne będzie dopilnowanie szeregu formalności. Pracownica musi m.in. poinformować swojego pracodawcę o przewidywanej dacie porodu. Poza tym, do wypłaty zasiłku macierzyńskiego przez ZUS potrzebne są: 

• skrócony odpis aktu urodzenia dziecka albo jego kopia, która jest potwierdzona przez płatnika zasiłku lub przez zakład za zgodność z oryginałem, 
• zagraniczny akt urodzenia dziecka lub skrócony odpis aktu urodzenia dziecka przetłumaczony na język polski (albo kopia) – również potwierdzone przez płatnika zasiłku albo przez zakład za zgodność z oryginałem, 
• zaświadczenie druk Z-3 (dla pracownika), który wypełnia płatnik składek (można to zrobić na PUE ZUS), 
• zaświadczenie druk Z-3b w przypadku osób prowadzących działalność pozarolniczą. 

 Jeśli pracownica złoży do pracodawcy wniosek o urlop macierzyński i urlop rodzicielski w pełnym wymiarze w terminie do 21. dni po porodzie, wówczas zasiłek macierzyński za cały czas trwania tych urlopów zostanie uśredniony i będzie wynosił 81,5 proc. podstawy wymiaru zasiłku (zamiast zróżnicowania: macierzyńskiego w wymiarze 100 proc. i rodzicielskiego w wymiarze 70 proc. ustalonej podstawy wymiaru zasiłku). 

Jak wypełnić wniosek o zasiłek macierzyński do ZUS? 

Wniosek o zasiłek macierzyński jest dostępny na stronie Zakładu Ubezpieczeń społecznych. W celu przyznania świadczenia należy przygotować: 

• zaświadczenie lekarskie o przewidywanej dacie porodu (jeśli występujesz o zasiłek macierzyński za okres przed porodem), 
• odpis skrócony aktu urodzenia dziecka lub jego kopia (jeśli występujesz o zasiłek macierzyński za okres od dnia porodu). 

Dane, jakie należy podać to PESEL, datę urodzenia, adres, numer dowodu, telefon, a także rachunek bankowy, na który będzie wpływał zasiłek.  

Można złożyć wniosek o zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, a także za bezpośrednio po nim, za okres ustalony jako okres urlopu rodzicielskiego. W treści formularza należy podać: 

• przewidywaną datę porodu, 
• dane dziecka (imię, nazwisko, data urodzenia), 
• informacje na temat sytuacji matki, 
• datę wypisu ze szpitala. 

 Zasiłek macierzyński – czy jest wolny od podatku? 

 Zgodnie z informacjami zawartymi na oficjalnej stronie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych: zasiłek macierzyński jest zwolniony z podatku dochodowego od osób fizycznych do kwoty 85 528 zł w skali roku. Jednak to wcale nie oznacza, że nie należy go traktować jako przychodu. Warto pamiętać, że przy uzupełnianiu zeznania podatkowego, wpisać zasiłek jako dochód. Jeśli nie zostanie to uwzględnione w rozliczeniu, można narazić się na odpowiedzialność karną.  

Zasiłek macierzyński po ustaniu zatrudnienia 

Zasiłek macierzyński przysługuje również w przypadku urodzenia dziecka po zakończeniu ubezpieczenia chorobowego, jeśli dane ubezpieczenie ustało w trakcie ciąży: 

• na skutek śmierci, ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, 
• kiedy doszło do naruszenia przepisów prawa i zostało to stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu. 

 Pracownica, której umowa o pracę wygasła z powodu śmierci pracodawcy lub z którą rozwiązano stosunek pracy w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości albo likwidacji pracodawcy i nie zapewniono innego zatrudnienia, ma prawo uzyskać do dnia porodu zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego. 

Zasiłek macierzyński a działalność gospodarcza 

Jeśli prowadzona jest działalność gospodarczą, można również skorzystać z zasiłku macierzyńskiego. Istnieje tylko jeden warunek – wcześniejsze opłacanie składek dobrowolnych na ubezpieczenie chorobowe. W takiej sytuacji zasiłek zostaje przydzielony na okres maksymalnie 52 tygodni.  

 Jak ustalić wysokość zasiłku macierzyńskiego na działalności gospodarczej? Zależy ona od wysokości opłacanych składek. Podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego samozatrudnionej stanowi przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstało prawo do takiego zasiłku. Jeśli dziecko urodziło się przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia, to podstawę wymiaru zasiłku stanowi przychód za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia. 

Co w przypadku śmierci matki dziecka lub porzucenia dziecka? 

Ubezpieczony ojciec dziecka lub inny ubezpieczony członek najbliższej rodziny, który występuje o wypłatę zasiłku macierzyńskiego w razie śmierci matki lub porzucenia przez nią niemowlaka, przedstawia w ZUS-ie: 

• odpis skrócony aktu urodzenia dziecka lub jego kopię potwierdzoną za zgodność z oryginałem przez płatnika składek albo ZUS, 
• zaświadczenie płatnika zasiłku macierzyńskiego matki dziecka o okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego przez ubezpieczoną matkę dziecka, okresie przysługującego jej zasiłku macierzyńskiego oraz o stawce procentowej, w jakiej zasiłek macierzyński przysługiwał, zawierające imię, nazwisko i PESEL ubezpieczonej matki dziecka albo serię i numer dokumentu stwierdzającego tożsamość, jeżeli nie nadano jej numeru PESEL – jeżeli matka była osobą ubezpieczoną, 
• oświadczenie o śmierci matki – w razie śmierci matki dziecka albo oświadczenie o porzuceniu dziecka przez matkę – w przypadku porzucenia przez nią dziecka. 

Kalkulator zasiłku macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego 

Wiele przyszłych mam zastanawia się – ile wyniesie przysługujący im zasiłek macierzyński w 2024 roku? Żeby go ustalić, można skorzystać z dostępnego na wielu stronach kalkulatora zasiłku macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego. Należy tylko podać następujące dane: 

• obecna forma zatrudnienia 
• średnia miesięczna pensja brutto z ostatnich 12 miesięcy (umowa) lub średnia miesięczna podstawa składki chorobowej z ostatnich 12 miesięcy (działalność) 
• dla działalności również podstawa składek ZUS (Duży ZUS, Mały ZUS, Inny) 

 Po wprowadzeniu danych pojawi się symulacja wysokości zasiłku macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego. 

Bibliografia:

1. Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa t.j. z dnia 18 sierpnia 2022 r. (Dz.U. z 2022, poz. 1732)
2. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, t.j. z dnia 31 lipca 2023 r. (Dz.U. z 2023, poz. 1465)
3.  Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2023, poz. 390)