Urlop rodzicielski 2024 – czas dla obojga rodziców na opiekę nad dzieckiem

Urlop rodzicielski jest kontynuacją urlopu macierzyńskiego. Chcąc go uzyskać, należy złożyć specjalny wniosek w odpowiednim terminie. Od 2023 roku, zgodnie z nowymi przepisami Kodeksu pracy wynikającymi z unijnych dyrektyw, okres urlopu rodzicielskiego został wydłużony, a także zmianie uległy zasady podziału między rodzicami. Jak wygląda uzyskanie urlopu w 2024 roku? Jakie dokumenty trzeba złożyć?

Zmiany w urlopie rodzicielskim w 2024 roku 

26 kwietnia 2023 roku weszły w życie przepisy wydłużające urlop rodzicielski i odrębne uprawnienia dla każdego z rodziców. Zmiany w Kodeksie pracy wynikają z dyrektyw unijnych dotyczących zasad work-life balance, mających ułatwić rodzicom łączenie rodzicielstwa z pracą zawodową. 

Co uległo konkretnie zmianie? Nadano prawo do 9-tygodniowej części urlopu ojcom dzieci. Warto wiedzieć, że jeśli urlop ten nie zostanie wykorzystany – nie ma możliwości przeniesienia go na drugiego rodzica. Jednocześnie jedna z osób zajmująca się dzieckiem, może wykorzystać max. 32 tygodnie z rodzicielskiego okresu urlopowego. 

Urlop rodzicielski 2024 – komu przysługuje i jakie są zasady?

Urlop rodzicielski jest jednym z urlopów pracowniczych przysługujących po urodzeniu się dziecka. Zasady jego przyznawania i korzystania z niego regulują przepisy Kodeksu pracy – Art. 179.1 i Art. 182.1a-g Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku. 

Prawo do urlopu rodzicielskiego obowiązuje od dnia zakończenia urlopu macierzyńskiego. Zgodnie z KP wniosek o urlop rodzicielski i jego podział między rodzicami należy złożyć w terminie 21 dni od dnia porodu. Jest to istotne z uwagi na późniejszy sposób naliczania zasiłku macierzyńskiego. Jeśli termin złożenia dokumentu zostanie dotrzymany – zasiłek będzie wynosił przez cały okres płatnej opieki 81,5% podstawy wymiaru składki.  

Pracodawca musi przyznać pracownikowi urlop rodzicielski. Pod warunkiem, gdy ten złoży wniosek w stosownym terminie. Przez cały czas trwania urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego comiesięczny zasiłek w ustalonej wysokości wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a nie pracodawca. 

Czy można pracować na urlopie rodzicielskim? Istnieje możliwość podjęcia pracy dla innego pracodawcy w czasie urlopu, ale na podstawie umowy cywilnoprawnej. Jeśli pracownik, będąc na urlopie rodzicielskim, planuje działalność zarobkową, jego płatność będzie pomniejszona o wysokość zasiłku. 

Ile trwa urlop rodzicielski? 

W przypadku urlopu rodzicielskiego przyznanego w związku z narodzinami i opieką nad jednym dzieckiem, czas jego trwania wynosi łącznie 41 tygodni. Dla rodziców bliźniąt lub w przypadku ciąży mnogiej okres ten wydłuża się do 43 tygodni. Rodzice, którzy zdecydowali się na adopcję dwójki lub więcej dzieci do 7. roku życia, mają prawo do 38 tygodni płatnego urlopu rodzicielskiego.

Dla kogo 9 tygodni urlopu rodzicielskiego? 

W wymiarze urlopu rodzicielskiego, 32 tygodnie przysługują jednemu z rodziców, a drugiemu – 9 tygodni wolnego. Istnieje również możliwość, aby obydwoje rodziców korzystało z urlopu równocześnie, co nie wpłynie na ogólny wymiar czasu tego urlopu. 

Z kolei, w sytuacji narodzin dziecka niepełnosprawnego, długość urlopu rodzicielskiego ulega zmianie. Zgodnie z ustawą „Za życiem”, wspierającą kobiety w ciąży i rodziny, urlop w takim przypadku wynosi od 62 do 67 tygodni. 

Wzór wniosku o urlop rodzicielski 2024 

Szablon podania o przyznanie urlopu rodzicielskiego można znaleźć w Internecie. Prawo przewiduje złożenie takiego wniosku elektronicznie lub tradycyjnie. Kluczowe elementy, jakie należy zamieścić to: 

• dane pracownika,  
• dane pracodawcy,  
• informacje na temat dziecka (data urodzenia, imię i nazwisko),  
• datę przewidywanego urlopu 

Istotne jest, aby w oświadczeniu, oprócz podania danych osobowych pracownika oraz dziecka, nad którym opieka ma być sprawowana, i planowanych terminów wykorzystania urlopu, zawrzeć informację, że drugi z rodziców nie zamierza korzystać z urlopu rodzicielskiego. Wniosek o urlop rodzicielski należy złożyć w księgowości.  

Warto wiedzieć, że na stronach kadrowych można także znaleźć kalkulator urlopu rodzicielskiego ułatwiający obliczenie od kiedy do kiedy trwa opieka nad dzieckiem.  

Podział urlopu rodzicielskiego między rodziców 

Prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego dla drugiego rodzica jest niezbywalne. Nie można nikomu przekazać tego przywileju, a jeśli któryś rodzic z niego zrezygnuje, ten przepada. Warto wspomnieć, że urlop ten można wykorzystać w całości lub w pięciu częściach. To oznacza, że z rozpoczętego urlopu rodzicielskiego można zrezygnować w dowolnej chwili i wrócić do pracy. Możliwa jest także sytuacja, by rodzice „zamienili się” urlopami – ojciec był z dzieckiem przez 32 tygodnie a matka przez 9 lub w ogóle. 

Rodzice mogą zmienić zdanie co do sposobu wykorzystania urlopu rodzicielskiego, skracając go lub przenosząc na drugiego rodzica. Obie strony są wówczas zobowiązane do powiadomienia pracodawców o swoich planach w terminie 21 dni przed planowaną datą.

Powrót do pracy po urlopie rodzicielskim 

Kiedy urlop macierzyński i rodzicielski kończą się, ochrona pracodawca ma obowiązek przyjąć pracownika na to samo stanowisko lub przesunąć do pracy w miejsce równorzędne poprzednim obowiązkom i z tym samym wynagrodzeniem. Należy jednak wspomnieć, że nie ma przepisu ochronnego po zakończeniu urlopu. Oznacza to, że przełożony może później wypowiedzieć umowę o pracę swojemu podwładnemu. 

Bibliografia: 

1. Rozporządzenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 8 maja 2023 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków (Dz. U. z 2023 r. poz. 937) 
2. www.gov.pl/web/rodzina/urlop-rodzicielski [dostęp: 25.02.2024 r.] 
3. www.zus.pl/swiadczenia/zasilki/zasilek-macierzynski/prawo-do-zasilku-i-okres-przyslugiwania/za-okres-dodatkowego-urlopu-rodzicielskiego [dostęp: 25.02.2024 r.]