Natalia Skoczylas: „Grubancypacja nie mówi: 'kochaj swoje ciało’, tylko: 'masz prawo żyć pełnią życia, niezależnie od tego, jak wyglądasz'”

„Mam poczucie, że AIFF to jedno z niewielu wydarzeń w Polsce, które traktuje różnorodność nie jako marketingowy slogan, ale jako realną wartość i praktykę” – mówi w rozmowie z Jolantą Pawnik Natalia Skoczylas, działaczka feministyczna i grubancypacyjna, uczestniczka  tegorocznej edycji All Inclusive Film Festival. Hello Zdrowie, jak w poprzednich latach, wspiera idee Festiwalu i jego organizatorów.

Jolanta Pawnik: AIFF promuje inkluzywność i różnorodność. Jakie znaczenie ma dla ciebie uczestnictwo w festiwalu, który podkreśla te wartości?

Natalia Skoczylas: Przypatrywałam się poprzednim edycjom festiwalu w social mediach. Impreza wyglądała naprawdę świetnie, jest mi więc ogromnie miło, że mogę w tym roku aktywnie w nim uczestniczyć. Połączenie tematyki społecznej, która jest mi bliska zawodowo, oraz kina, które kocham, to strzał w dziesiątkę.

Mam poczucie, że AIFF to jedno z niewielu wydarzeń w Polsce, które traktuje różnorodność nie jako marketingowy slogan, ale jako realną wartość i praktykę. Prowadzę warsztaty z zakresu różnorodności społecznej oraz dyskryminacji i widzę, że nadal są przed nami ogromne wyzwania. Jesteśmy w momencie, w którym z jednej strony teoria antydyskryminacyjna wychodzi nam z lodówek, a z drugiej jednak jej praktyczne przełożenie spotyka się z oporem, trudnościami.

Natalia Skoczylas /fot. Karolina Jackowska

Jestem bardzo zadowolona, że mogę zaprezentować film o aktywistce grubancypacyjnej (działającej na rzecz przeciwdziałania wykluczeniu osób grubych), bo chociaż wszyscy wiemy, że osoby o większej masie ciała bywają gorzej traktowane, to jakoś ten temat rzadko się pojawia, gdy rozmawiamy o różnorodności.

Jakie są twoje obserwacje dotyczące zmian w świadomości społecznej na temat różnorodności cielesnej w Polsce na przestrzeni ostatnich lat?

Zmiany są zauważalne – choć nierówne i pełne paradoksów. Jeszcze kilka lat temu grube ciała niemal w ogóle nie istniały w przestrzeni publicznej poza stereotypami: były wyłącznie obiektem żartów, porad dietetycznych albo „motywacyjnych” metamorfoz.

Dziś obserwujemy rosnącą obecność osób o większym rozmiarze w mediach, kampaniach społecznych czy reklamach. Ale nadal to są zmiany powierzchowne. Z jednej strony – więcej rozmów o akceptacji, z drugiej – ogromne zainteresowanie chirurgią bariatryczną, wszechobecne aplikacje kontrolujące wagę i nieustanne medialne narracje o „epidemii otyłości”. A także niezaprzeczalny wzrost zainteresowania medycyną estetyczną.

Niby więc coraz więcej rozmawiamy o różnorodności, ale robimy wiele, by się od siebie nie odróżniać. Chcę tutaj jasno zaznaczyć: nie jestem medyczną denialistką – zdaję sobie sprawę z najnowszych badań dotyczących masy ciała i zdrowia. Jednak mam przekonanie, że do mainstreamu przechodzą tylko te tezy (i produkty), które się dobrze sprzedadzą, niezależnie od tego czy po drodze doprowadzą do unieważniania doświadczeń całych grup społecznych. Tak jest z demonizowaniem grubości.

W kontekście festiwalu, który celebruje różnorodność, jakie działania uważasz za kluczowe w budowaniu bardziej inkluzywnego społeczeństwa?

Uważam, że zmiany muszą iść dwutorowo. Po pierwsze praca u podstaw, wśród ludzi. Widać jak duża polaryzacja istnieje w Polsce. Bierzesz pełen pakiet poglądów, w którym brakuje miejsca na niuanse. Po drugie zdecydowane ruchy systemowe, legislacyjne, zmiany prawne, które wymuszają pewne postawy. Nie wierzę w żadne samoistne „dojrzewanie społeczeństwa”.

AIFF to przede wszystkim przestrzeń dla filmów poruszających trudne tematy społeczne. Czy uważasz, że kino może być skutecznym narzędziem w walce z dyskryminacją?

Oczywiście. Przede wszystkim wtedy, gdy przedstawione historie są autentyczne, a emocje czy dylematy nie są upraszczane. Jeśli postaci z ekranu chcą nas moralizować, wyczujemy to w lot. Kino jako forma sztuki nie musi edukować i bardzo źle by się stało, gdyby służyła głównie temu celowi. Jednak może. I cieszę się, gdy można obejrzeć pięknie, ciekawie i mądrze pokazany kawałek rzeczywistości na wielkim ekranie. Zresztą, taką moc mają nie tylko filmy dokumentalne. Całkiem niedawno byłam w kinie na filmie „Grzesznicy” w reżyserii Ryana Cooglera, który korzystając łącząc gatunki, komedię z horrorem, opowiedział przepiękną historię o przywłaszczeniu kulturowym.

W Jastarni będziesz uczestniczyć w pokazie szczególnego dokumentu, opowiadającego o życiu i działalności Aubrey Gordon – pisarki, aktywistki i autorki podcastu rozbrajającego mity o cielesności i dietach Maintenance Phase. Możesz powiedzieć o nim coś więcej?

Prezentowany przeze mnie film to dokument “Your Fat Friend” w reżyserii Jeanie Finlay. To opowieść o kobiecie, która przez lata prowadziła anonimowy blog pod pseudonimem „Your Fat Friend”, pisząc o codzienności osoby grubej – o nierównościach, relacjach, wizytach u lekarza, przemocy w przestrzeni publicznej.

Film jest intymny, pełen skomplikowanych emocji, ale też humoru i czułości. To jeden z pierwszych filmów dokumentalnych, który pokazuje grube ciało nie jako problem, ale jako punkt wyjścia do zrozumienia społecznych mechanizmów opresji. I grube ucieleśnienie – samorzeczniczkę, która głośno domaga się respektowania jej praw.

W moim odbiorze jest też osobista warstwa – sama jestem podcasterką i współautorką pierwszej w Polsce książki o grubości z perspektywy społeczno-politycznej, a także autorką terminu „grubancypacja”, będącego swoistym tłumaczeniem terminu „fat liberation”, ujmującego działania antydyskryminacyjne na rzecz grubych osób.

Jakie przesłanie chciałabyś przekazać uczestnikom AIFF, którzy mogą nie być jeszcze zaznajomieni z tematyką grubancypacji?

Grubancypacja nie mówi: „kochaj swoje ciało”, tylko: „masz prawo żyć pełnią życia, niezależnie od tego, jak wyglądasz”. To przesunięcie optyki – z jednostkowej walki o akceptację na wspólnotowy sprzeciw wobec systemowej dyskryminacji. Nie chodzi o to, czy gruba osoba jest (czy czuje się) piękna czy zdrowia. Chodzi o tę prawdę, że jest człowiekiem. Wszyscy mamy uprzedzenia, ale wzrastamy, kiedy możemy się na nie otworzyć i zakwestionować to, w jaki sposób myśleliśmy i myślałyśmy do tej pory.

Natalia Skoczylas – Natalia Skoczylas – prawniczka, działaczka antydyskryminacyjna, specjalistka z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Współprowadzi podcast Vingardium Grubiosa, który jako pierwszy w Polsce poruszał temat grubości z perspektywy społeczno -politycznej. Współautorka raportu “Nie myślała Pani o schudnięciu?” Doświadczenia grubych osób w kontakcie z ochroną zdrowia” i książki „Grubancypacja. O grubości bez przepraszania”.

Natalia Skoczylas będzie jedną z prelegentek podczas tegorocznego All Inclusive Film Festival, który odbędzie się w dniach 24-27 lipca w Jastarni. Fundacja Hello Zdrowie objęła to wspaniałe wydarzenie swoim matronatem medialnym.

plakat AIFF