Eliza Kącka z Nagrodą Literacką Nike 2025. Została doceniona za książkę o swojej relacji z córką w spektrum autyzmu

Eliza Kącka laureatką Nagrody Literackiej Nike 2025

W niedzielę wieczorem w warszawskiej Bibliotece Uniwersyteckiej ogłoszono laureata, a właściwie laureatkę, 29. edycji Nagrody Literackiej Nike. To prestiżowe wyróżnienie, przyznawane od 1997 r., w tym roku otrzymała Eliza Kącka za esej „Wczoraj byłaś zła na zielono”. Dwa dni wcześniej poinformowano, że pisarka otrzymała Nike Czytelników.

„Cieszymy się, że tym razem te werdykty są jednogłośne, bo to tylko świadczy o jasnej, promieniującej sile tej książki” – komentowała przewodnicząca kapituły, Justyna Jaworska.

To dziewiąty raz w niemal trzydziestoletniej historii tego konkursu, kiedy wybór czytelników i kapituły był identyczny. Kącka powtórzyła sukces m.in. Olgi Tokarczuk, Zbigniewa Rokity czy Mariusza Szczygła, którym także przyznano podwójną Nike w tym samym roku.

W książce „Wczoraj byłaś zła na zielono”, której główną bohaterką jest Ruda, Kącka opowiada o swojej relacji z córką w spektrum autyzmu. Jednak słowa „autyzm” nie używa ani razu. Ba, zastrzega właściwie od pierwszych stron, że w tekście będzie unikać przywoływania terminów medycznych. „Nie będę cytować rozpoznań, bo ta książka sprzeciwia się władzy. Również władzy diagnoz. Diagnoza to zasieki ochronne i klincz, poduszka i kaganiec” – pisze autorka.

Z opisu wydawcy dowiadujemy się, że esej Kąckiej to „opowieść o podwójnym doświadczeniu pewnej odmienności i nieprzystawalności do narzuconych społecznie ram”. Opowieść o relacji matki i neuroatypowej córki poruszyła serca osób zasiadających w składzie kapituły 29. edycji Nagrody Literackiej Nike, czemu wyraz dała w laudacji jej przewodnicząca, Justyna Jaworska.

„Kapituła, przy uznaniu dla wysokiego poziomu całej siódemki tytułów w finale, postanowiła nagrodzić książkę przygodową. Książkę, która (jak to bywa z najlepszymi opowieściami przygodowymi) nie odgradza się do czytelnika, przeciwnie, podaje mu rękę, następnie go porywa. I zostawia z przesłaniem trafiającym do serc – ba, krzepiącym serca” — mówiła przewodnicząca jury Nagrody Literackiej Nike.

Jaworska podkreśliła mistrzostwo Kąckiej w balansowaniu między prawdą doświadczenia, a dowolnością fikcji.

„Eliza Kącka wymija rafy sentymentalizmu, infantylizacji czy nadużycia; nie medykalizuje, nie popada w ton skargi i sama nie udziela rad. Jeśli już, to brawurowo zestawia ze sobą sprzeczne rady, które usłyszała po drodze. I ofiarowuje nam opowieść zaskakująco udaną, na którą pracują trzy różne języki: jej własny, język stylistki wirtuozki, a zarazem dociekliwej akademiczki, która przygląda się badawczo najważniejszej w swoim życiu relacji; język córki, literalny i nieoczekiwanie w tej dosłowności poetycki; wreszcie język społeczeństwa, które jak zawsze wie swoje” – mówiła podczas gali Jaworska. „Pod wpływem słów matki dziecko stopniowo się otwiera, z kolei matka, której słowa przychodzą łatwo (może zbyt łatwo?) uczy się od oszczędnego w mowie dziecka 'prawdziwych’, materialnych i rytualnych znaczeń wyrazów” – dodała.

Do wyświetlenia tego materiału z zewnętrznego serwisu (Instagram, Facebook, YouTube, itp.) wymagana jest zgoda na pliki cookie.Zmień ustawieniaRozwiń

Eliza Kącka: „Ta nagroda jest dla mnie jak glejt, dokument bezpieczeństwa”

Laureatka Nagrody Literackiej Nike swoje wystąpienie zaczęła od słów: „Stoję na tej scenie jako matka. Jedna z wielu, która słyszała wielokrotnie niemy krzyk swojego dziecka i swój własny. Myślałam o matkach, które to doświadczenie ze mną podzielają, i również w ich imieniu odbieram tę nagrodę”.

Po czym wystosowała wzruszające podziękowania, które spotkały się z gromkimi brawami publiczności.

„Dziękuję, Ruda! Bohaterko literacka! Dziękuję, Absolemie! Dziękuję, Kocie z Mokrą Sierścią! Dziękuję, Ośmiorniczko i cała menażerio! Dziękuję, świecie, który był w stanie mnie także tolerować” – mówiła pisarka podczas gali, odbierając statuetkę Nike, zaprojektowaną przez Gustawa Zemłę.

Córka Kąckiej po głośnym aplauzie z sali dołączyła do obecnej na scenie mamy.

„Ta nagroda jest dla mnie jak swego rodzaju glejt, dokument bezpieczeństwa w naszej podróży. Jest dla mnie poruszające, jak wiele osób przyjęło nasz świat do siebie” – mówiła Kącka, odbierając Nike Czytelników.