Czym jest (był) debilizm i czemu określenie to wyszło z użycia?

Debilizm przez wiele lat funkcjonował jako określenie dla niepełnosprawności umysłowej. Dziś uznawany jest powszechnie za słowo wulgarne i upokarzające. Dlaczego tak się stało i na czym polega niepełnosprawność umysłowa w stopniu lekkim?

Określenie „debilizm” pochodzi z języka łacińskiego, gdzie przymiotnik debilis oznacza kogoś kalekiego lub ułomnego. Słowa tego używało się również na opisanie kogoś słabego, nie pod względem fizycznym, ale najczęściej pod względem siły woli lub umysłu. Nic dziwnego zatem, że słowo to stało się określeniem osób z niepełnosprawnością umysłową.

Co to jest debilizm? Stopnie upośledzenia umysłowego

Upośledzenie umysłowe według Amerykańskiego Towarzystwa do Spraw Upośledzenia jest stanem ujawniającym się przed osiągnięciem 18. roku życia. Oznacza ono znaczne ograniczenie możliwości intelektualnych jednostki poprzez wolniejsze kojarzenie, nieumiejętność myślenia abstrakcyjnego, ale również w zakresie czynności życia codziennego, takich jak dbanie o samego siebie oraz pielęgnowanie kontaktów z ludźmi w szkole, a później w pracy.

Debilizm jest tylko jednym z licznych stopni upośledzenia umysłowego. Określenia tego obecnie się już nie używa w mowie. Wśród podstawowych niepełnosprawności wyróżnia się:

• debilizm – choroba oznaczająca upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim, najczęściej odnosząca się do osób o wskaźniku IQ w przedziale od 69 do 55 punktów,
• imbecylizm – choroba wskazująca na upośledzenie w stopniu średnim, określa osoby o IQ na poziomie od 54 do 35 punktów,
• idiotyzm – upośledzenie w stopniu ciężkim, gdzie poziom IQ danej osoby wynosi poniżej 35 punktów. Osoby określane idiotami zatrzymują się na stałym poziomie umysłowym dziecka około sześcioletniego.

Wśród wyrazów, które wyszły już z użycia, znajduje się również kretyn i matoł. Oba te słowa oznaczały niedorozwój umysłowy spowodowany zespołem wrodzonej niedoczynności tarczycy. Czemu określeń takich, jak debilizm, matołectwo czy imbecylizm już się nie używa?

Słowa te, mimo że pochodzą ze słownika medycznego i według tradycji nazewnictwa medycznego mają swoje źródło w łacinie lub w języku starogreckim, to ze względu na swoją foniczność i skrótowość wpisały się również w mowę potoczną. Tym samym zaczęły być używane w złym znaczeniu lub w złej intencji. Z określenia medycznego słowo debilizm stało się wyzwiskiem, w końcu obelgą. Nabrało nie tylko pejoratywnego znaczenia, ale również wulgarnego wydźwięku. W końcu zdecydowano o zaprzestaniu używania tego określenia.

Obecnie jedynym poprawnym sposobem mówienia o tej chorobie jest gradacja stopnia niepełnosprawności umysłowej, w której debilizm jest najlżejszym przypadkiem.

Przyczyny debilizmu (niepełnosprawności w stopniu lekkim)

Niepełnosprawność umysłowa nie jest chorobą samą w sobie. Zwykle opisuje się ją jako skutek, wynik innego schorzenia. Wśród przyczyn niepełnosprawności umysłowej znajdują się między innymi autyzm dziecięcy czy też dziecięce zaburzenia dezintegracyjne. Zdarzają się również choroby uwarunkowane genetycznie, np. zespół Downa, zespół Jacobsena czy też zespół kociego krzyku. Niepełnosprawność intelektualna może rozwinąć się również w wyniku infekcji w okresie prenatalnym (toksoplazmoza czy zarażenie wirusem cytomegalii).

Niepełnosprawność umysłowa w stopniu lekkim może być również wynikiem porażenia mózgowego, padaczki lub wrodzonych wad mózgu, a także wszelkiego rodzaju chorób metabolicznych, takich jak fenyloketonuria. Przyczyna często leży również w alkoholowym zespole płodowym i innych chorobach spowodowanych zaniedbaniem środowiskowym.

Objawy debilizmu (niepełnosprawności w stopniu lekkim)

Osoby z niepełnosprawnością umysłową w stopniu lekkim znajdują się w dorosłym życiu mniej więcej na poziomie rozwoju dziecka dwunastoletniego. Stanowią one około 85% wszystkich rozpoznań niepełnosprawności umysłowej. Są to ludzie najczęściej samodzielni i dosyć zaradni społecznie. Potrafią funkcjonować niemalże bez wsparcia rodziny oraz wykonywać normalnie płatną pracę. Nie mogę być jednak zatrudniani na stanowiskach decyzyjnych, często również nie radzą sobie z zadaniami związanymi z myśleniem analitycznym i abstrakcyjnym, chociaż jest to sprawa indywidualna.

Doskonałym zajęciem dla osób z lekką niepełnosprawnością umysłową będą prace administracyjne polegające na wykonywaniu czynności powtarzających się, nieskomplikowanych. Osoby z niepełnosprawnością umysłową w stopniu lekkim odnajdą się również na stanowiskach reprezentacyjnych, takich jak recepcja, jeżeli tylko niepełnosprawności nie towarzyszy osobowość introwertyczna.