Urlop wypoczynkowy 2024 – prawo pracownika do płatnego wypoczynku

Długi wakacyjny wypoczynek a może kilka krótszych urlopów w ciągu roku? Płatny urlop wypoczynkowy to prawo każdej osoby zatrudnionej na postawie umowy o pracę. Jego długość zależy od stażu pracy, a sposób wykorzystania jest przedmiotem ustaleń z pracodawcą. Ile dni wynosi taki urlop przy zatrudnieniu na pół etatu? Czym różni się od urlopu wychowawczego?

Komu przysługuje i jak starać się o urlop wypoczynkowy? 

Nie można się zrzec prawa do urlopu wypoczynkowego. Przysługuje ono każdemu pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę. Pracodawca może nalegać na wykorzystanie urlopu w ustalonym czasie. W wyjątkowych sytuacjach istnieje możliwość odwołania podwładnego z urlopu.  

Urlop wypoczynkowy jest przyznawany w roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył do niego prawo. W większości firm termin urlopu powinien zostać wpisany do planu urlopów ustalonego przez pracodawcę. Dokument ten powinien uwzględniać oczekiwania pracowników, a także konieczność zapewnienia ciągłości pracy w przypadku nieobecności poszczególnych osób. Jeśli urlopy kilku pracowników pokrywają się ze sobą, może dość do przesunięć w grafiku. 

Chcąc dostać urlop w uzgodnionym terminie, osoba wnioskująca powinna odpowiednio wcześniej zaplanować czas urlopowy, złożyć stosowny dokument i po uzyskaniu zgody – wykorzystać dni wypoczynkowe. Należy pamiętać, że w czasie urlopu wypoczynkowego, pracownik nie powinien podejmować innej pracy zarobkowej.  

Jak wygląda wniosek o urlop wypoczynkowy? 

Przepisy nie precyzują dokładnej formy składania wniosku o urlop. Zazwyczaj pracownik ubiega się o urlop za pośrednictwem pisemnego wniosku. Dokument ten składany jest bezpośrednio u pracodawcy lub u kierownika działu. Co powinien zawierać? Z pewnością należy uwzględnić:  

• datę i miejsce sporządzenia wniosku,  
• dane pracownika,  
• dane przedsiębiorstwa,  
• zakres dni urlopowych,  
• informację na temat tego, czy jest to zaległy urlop, 
• podpisy obu stron. 

Wymiar urlopu wypoczynkowego – ile dni?  

Ilość dni urlopu wypoczynkowego, przypadająca na rok jest ściśle związana ze stażem pracy. Przepisy przewidują: 

• 20 dni urlopu dla osób z doświadczeniem zawodowym krótszym niż 10 lat, 
• 26 dni urlopu dla tych, którzy na rynku pracy są dłużej niż 10 lat. 

Przy obliczaniu stażu pracy uwzględniane są wszystkie okresy zatrudnienia, niezależnie od powodów zmiany miejsca pracy. Ponadto, do stażu zalicza się również okres ukończonej edukacji: 

• 3 lata (zasadnicza lub branżowa szkoły zawodowej), 
• 5 lat (średnia szkoła zawodowa), 
• 4 lata (średnia szkoła ogólnokształcąca), 
• 6 lat (szkoła policealna), 
• 8 lat (ukończone studia). 

Warto wiedzieć, że rozpoczynający zatrudnienie bezpośrednio po ukończeniu studiów wyższych pracownik uzyskuje na wstępie 8 lat doświadczenia zawodowego. Oznacza to, że przez pierwsze dwa lata zatrudnienia w oparciu o umowę o pracę przysługuje mu prawo do korzystania z 20 dni urlopu wypoczynkowego rocznie. Po upływie tego okresu długość przysługującego urlopu wzrasta o 6 dni. 

Jak wygląda urlop wypoczynkowy w nowej pracy i na ½ etatu?  

Rozpoczęcie nowej pracy a nabywanie prawa do urlopu wypoczynkowego to również istota kwestia. Urlop wypoczynkowy po zmianie pracy jest wyliczany zgodnie z długością stażu i czasu pracy. Po upływie dwóch miesięcy zatrudnienia, pracownik ma prawo do ponad 3 dni urlopu, a po sześciu miesiącach – do 10 dni. Każdy miesiąc pracy to 1/12 wymiaru urlopu, który przysługuje po przepracowaniu roku. Pełny etat to 20 dni, zatem 1/12 z 20 oznacza ok. 1,66 dnia.  

W zależności od formy rozwiązania umowy, pracownik przed podjęciem pracy w nowym miejscu może zostać zobligowani do wykorzystania należnego w danym roku części urlopu lub otrzymać za niego ekwiwalent pieniężny.  

W przypadku niepełnego wymiaru pracy – długość przysługującego urlopu jest proporcjonalna do wymiaru pracy. Przy ½ etatu będzie to odpowiednio 10 lub 13 dni na rok. 

Jak wyliczyć długość urlopu wypoczynkowego? 

Pracownik ma prawo wykorzystać urlop w całości bądź w częściach. Ważne jest, by jeden z zaplanowanych urlopów obejmował co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych. Do urlopu wypoczynkowego liczą się tylko dni robocze. Biorąc np. 10 dni urlopu wypoczynkowego, wolne od pracy wynosi 2 tygodnie (od poniedziałku do piątku i dwa weekendy), zatem 14 dni. W przypadku 20 dni urlopowych są to 4 pełne tygodnie wolnego.  

Jeśli pracownik pracuje w niepełnym wymiarze godzin, zasady rozpisywania urlopu rozlicza się w wymiarze godzinowym. Jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy a przy 1/2 etatu 4 godzinom. 

Aby uniknąć błędów w obliczeniu dni urlopowych, warto skonsultować się z działem księgowym w swojej firmie. Kalkulator urlopu wypoczynkowego również jest rozwiązaniem. Narzędzie jest zazwyczaj dostępne na zaufanych stronach finansowo-kadrowych. Do uzupełnienia są przykładowe rubryki: 

• okres zatrudnienia w bieżącym roku,  
• wymiar czasu pracy,  
• ukończona szkoła.  

Czy można przerwać urlop wypoczynkowy? 

Urlop wypoczynkowy może zostać przerwany z powodu ważnych okoliczności. Należą do nich m.in.: 

• choroba pracownika i zwolnienie L4, 
• urlop macierzyński, rodzicielski i ojcowski, 
• powołanie na ćwiczenia wojskowe. 

W każdym z tych przypadków nieobecność pracownika ma inne uzasadnienie. Czas wypoczynkowy jest zawieszany, jednocześnie podwładny nie jest narażony na utratę prawa do niego.  

Zmiana terminu i odwołanie z urlopu wypoczynkowego 

Pracodawca może zmienić termin urlopu pracownika, jeśli wystąpiły jakieś szczególne okoliczności w toku pracy. Musi jednak udowodnić, że okoliczności te nie były brane pod uwagę, kiedy wniosek był udzielany. W takiej sytuacji powrót pracownika z urlopu powinien odbyć się na jego koszt. Datę urlopu wypoczynkowego można także „przebukować” na wniosek pracownika, jeśli wydarzyły się okoliczności, które wpływają na jego plany. 

Ile wynosi wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy i ekwiwalent? 

Urlop wypoczynkowy jest wypłacany w wysokości 100% wynagrodzenia, co oznacza, że pracownik otrzymuje taką samą kwotę, jak gdyby pozostawał w pracy. Zasada ta dotyczy sytuacji, gdy wynagrodzenie pracownika jest stałe. Natomiast, jeśli wynagrodzenie zawiera składniki zmienne, wysokość wynagrodzenia za urlop oblicza się na podstawie średniej z ostatnich 3 lub 12 miesięcy pracy. 

Jak wygląda kwestia ekwiwalentu za niewykorzystany urlop? Kodeks Pracy przewiduje, że pracownicy, którzy nie skorzystali z przysługującego im urlopu wypoczynkowego, mają prawo do otrzymania ekwiwalentu pieniężnego. Prawo to jest stosowane przede wszystkim w sytuacjach, gdy do niewykorzystania urlopu dochodzi na skutek zakończenia stosunku pracy z danym pracodawcą. 

Ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy oblicza się następująco: 

• wynagrodzenie pracownika należy podzielić przez liczbę godzin pracy określoną w wymiarze czasu pracy, 
• następnie pomnożyć przez współczynnik ekwiwalentu. 

Urlop wypoczynkowy po długim zwolnieniu lekarskim

Wiele osób przebywających na długich zwolnieniach lekarskich lub pobierających zasiłek rehabilitacyjny zastanawia się, czy jest możliwe udzielenie urlopu wypoczynkowego po zwolnieniu lekarskim lub nawet bezpośrednio po chorobie trwającej dłużej niż 30 dni.  

Po tym czasie, przed przywróceniem do pracy na zajmowane wcześniej stanowisko konieczne są badania kontrolne. Prawo pracy nie rozstrzyga, prawnicy powołują się jednak na orzeczenia Sądu Najwyższego, które w poprzednich latach nie były jednoznaczne. Ostatecznie rozstrzygnęło ten spór orzeczenie SN (sygn. akt III PK 9/16), które stanowi, że zgody na urlop wypoczynkowy bez badań kontrolnych nie będzie. 

Bibliografia: 

1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465)  
2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz. U. Nr 2, poz. 14, ze zm.) 
3. www.gov.pl/web/rodzina/urlopy-i-zwolnienia-od-pracy [dostęp: 15.03.2024 r.]