Polscy naukowcy badają zegary biologiczne. Te trzy rzeczy mogą nas skutecznie odmłodzić

„Nigdy nie jest za późno, aby zmienić nasz styl życia i realnie wpływać na procesy starzenia” – podkreśla dr hab. Ewelina Pośpiech z Zakładu Genetyki Sądowej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie. Badacze szukają sposobów na epigenetyczne odmłodzenie. Jak tłumaczą, to lepsza inwestycja niż wydatki na leczenie chorób.

Co wpływa na starzenie?

Epigenetyka to dziedzina naukowa zajmująca się badaniem zmian w ekspresji genów wywołanych przez środowisko. Polscy naukowcy z kilku różnych ośrodków badawczych analizują epigenetykę starzenia. W tym celu realizują projekt EPIGENOM. Chcą dociec, jakie biologiczne mechanizmy leżą u podstaw starzenia się człowieka oraz jakie elementy naszego stylu życia pozytywnie wpłyną na nasze biologiczne odmłodzenie. Wykorzystali do tego ok. 1000 próbek. To pierwsze badania zegarów epigenetycznych (biologicznych) w Polsce na taką skalę. Projekt rozpoczął się w 2019 roku.

„Badamy związek między zmianami epigenetycznymi, czyli modyfikacjami chemicznymi DNA a stylem życia i tempem starzenia. Jednym z celów projektu była szeroka analiza zegarów epigenetycznych, czyli – mówiąc w uproszczeniu – zegarów biologicznych w populacji polskiej” – tłumaczy dr hab. Ewelina Pośpiech z Zakładu Genetyki Sądowej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie w rozmowie z PAP.

Dlaczego epigenetyka starzenia jest taka ważna? Jak wyjaśnia dr Pośpiech, strategia polegająca na odmłodzeniu populacji jest lepszą inwestycją niż wydatki na leczenie chorób. Starzenie bowiem jest podstawowym czynnikiem ryzyka rozwoju chorób.

„Nie jest tajemnicą, że od wielu lat interesujemy się mechanizmami leżącymi u podstaw starzenia się, ale by obiektywnie analizować ten proces, musimy mieć dobre biomarkery starzenia, takie, które kompleksowo powiedzą nam, w jaki sposób się starzejemy” – zaznacza naukowczyni.

W dalszej części wypowiedzi dla PAP badaczka podkreśliła, że wiek chronologiczny jest zaledwie przybliżoną miarą procesów starzenia – możemy starzeć się w zupełnie różnym tempie, mimo że jesteśmy w  tym samym wieku. Chociażby dlatego, że możemy mieć zupełnie inną podatność na rozwój powiązanych z wiekiem chorób.

„W ostatnich 10 latach wykazano, że nasze starzenie bardzo silnie wiąże się z metylacją DNA. To rodzaj zmienności epigenetycznej – innej niż zmiana sekwencji nukleotydów w genomie, o której mówimy najczęściej. Tutaj chodzi o zmienność polegającą na chemicznych modyfikacjach nukleotydów, zwłaszcza cytozyny” – mówiła dr hab. Pośpiech.

Wytłumaczyła, że metylacja zależy od tego, jaki styl życia prowadzimy. Podkreśliła, że najważniejszą kwestią jest to, że metylacja może być odwracalna.

„Oznacza to, że właściwie nigdy nie jest za późno, aby zmienić nasz styl życia i realnie wpływać na procesy starzenia” – dodała.

Dlatego, chcąc czuć się młodo, warto zerwać z nałogiem palenia papierosów.

„Najważniejszym obecnie znanym czynnikiem starzenia się epigenetycznego jest palenie papierosów – czynnik bardzo negatywnie wpływający na nasze zdrowie. Zauważyliśmy, że palący są biologicznie o ok. cztery lata starsi niż niepalący” – mówiła dr hab. Pośpiech.

Badanie potwierdziło również, że biologicznie mężczyźni są starsi od kobiet średnio o ok. dwa lata.

Nawet trzy filiżanki dziennie

Co może nas odmłodzić? Naukowczyni wskazuje jogę, technikę relaksacyjną i medytację oraz aktywność fizyczną jako czynniki mogące nas epigenetycznie odmłodzić. Korzystnie wpływa na naszą długowieczność także odpowiednio długi sen.

„Innym działającym w ten sposób czynnikiem – a ta informacja wywołuje niezwykle duży entuzjazm – jest picie kawy. Oczywiście należy być ostrożnym przy interpretacji tych wyników, bo to kwestia indywidualna, zależna od stanu zdrowia i ilości spożywanej kawy. Najkorzystniejszy wpływ na odmłodzenie wykazaliśmy u osób pijących od jednej do trzech filiżanek kawy dziennie” – mówiła badaczka.

Szybciej zestarzejemy się, jedząc duże ilości mięsa. Badaczka podkreśliła także rolę genów.

„Należy mieć świadomość, że do pewnego stopnia to, jak się starzejemy epigenetycznie, zależy od genów. Tempo starzenia jest zatem wypadkową naszego stylu życia i, jak się mówi potocznie, dobrych lub złych genów. W naszym projekcie zidentyfikowaliśmy zupełnie nowe geny wpływające na starzenie” – zaznaczyła dr hab. Pośpiech.

Jakie korzyści przyniosą nam te badania? Ich wyniki znajdą zastosowanie w diagnostyce i ocenie ryzyka rozwoju chorób, a także w interwencjach klinicznych.

„Jeśli dobrze poznamy, w jaki sposób nasz styl życia wpływa na nasze zdrowie, na starzenie epigenetyczne, możemy traktować pacjenta w spersonalizowany sposób i lepiej ukierunkować jego leczenie, a także proponować programy leczenia mające na celu poprawę jakości życia” – podsumowała dr hab. Ewelina Pośpiech w rozmowie z PAP.

źródło: PAP, oprac. AT